📝 مقصود از نظام؛ منظومه نیست [بازخوانی مفهوم منظومه در پرتو نظریۀ «هم‌جوابی» دورکیم] 📋 یادداشت 03 از بخش اول چیستی نظام؟ در تبیین معنای «نظام»، یکی از دیدگاه‌های مطرح‌شده آن را معادل «شبکه مفهومی» در نظر می‌گیرد. در این تلقی، که غالباً با تفسیری ساده‌انگارانه همراه است، روابط میان مفاهیم به‌سان اجزای یک سیستم مکانیکی، نظیر سازوکار یک خودرو، درک می‌شود. در چنین سیستمی، یک مهندس طراح، روابط خطی و عملکردی اجزا را مشخص می‌سازد؛ برای مثال، نسبت موتور به گیربکس و گیربکس به دیفرانسیل را به‌شکلی از پیش‌تعیین‌شده و یک‌سویه تعریف می‌کند. برای تعمیق این مفهوم و کاربرد آن در حوزۀ زیست اجتماعی و انسانی، می‌توان از نظریۀ امیل دورکیم بهره جست. دورکیم مفهومی کلیدی با عنوان «Function» را مطرح می‌کند که ترجمۀ رایج آن به «کارکرد» در زبان فارسی، حق مطلب را ادا نمی‌کند و نارساست. مقصود دقیق دورکیم از این واژه، پدیده‌ای است که می‌توان آن را «رابطۀ هم‌جوابی» (Co-responsiveness) نامید. رابطۀ هم‌جوابی به تحول متقابلی اشاره دارد که دو یا چند عنصر در نسبت با یکدیگر تجربه می‌کنند. به‌عنوان مثال، در یک کنش متقابل اجتماعی، رفتار و حالت هر یک از طرفین در نسبت با حضور دیگری تغییر می‌کند. دورکیم این منطق را برای تحلیل جامعه به‌مثابۀ یک کل به کار می‌گیرد و آن را به یک ارگانیسم زنده تشبیه می‌کند. همان‌گونه که در یک بدن، گلبول‌های سفید و قرمز در یک رابطۀ هم‌جوابی حیاتی با یکدیگر قرار دارند، اجزا و نهادهای گوناگون اجتماعی (نظیر نظامات اقتصادی و سیاسی) نیز در نسبتی متقابل با یکدیگر شکل گرفته و معنا می‌یابند. با تسری این دیدگاه به حوزۀ معرفت و علوم، پرسش اصلی این‌گونه صورت‌بندی می‌شود: هر مسئله یا باب علمی در نسبت با مسائل و ابواب دیگر، چه رابطۀ هم‌جوابی برقرار می‌کند؟ بر این اساس، ارتباط میان گزاره‌ها یک تأثیرگذاری یک‌سویه و خطی نیست؛ بلکه در بسیاری از موارد، تأثیری دوسویه و متقابل حاکم است که در آن، هر مسئله، معنای مسئلۀ دیگر را قوام می‌بخشد و هم‌زمان از آن معنا می‌پذیرد. این فهم از شبکه با تلقی رایج و سطحی از «منظومه» تفاوت بنیادین دارد. در فهم متعارف، منظومه به‌مثابۀ زنجیره‌ای منطقی و طولی از مسائل تصور می‌شود که در آن، یک مسئله به‌صورت پیش‌فرض برای مسئلۀ بعدی عمل می‌کند و در صورت مخدوش شدن حلقۀ اول، کل زنجیره فرومی‌پاشد. در مقابل این دیدگاه خطی، مقصود از «فهم منظومه‌وار» که پیش‌تر بر آن تأکید شده است، دقیقاً همین شبکۀ مبتنی بر «رابطۀ هم‌جوابی» است؛ یعنی درک ابواب و مسائل علمی در وضعیتی که به‌طور متقابل یکدیگر را تعریف و تحدید می‌کنند. بنابراین، این معنای خاص از «منظومه» به‌عنوان اولین مرحله در فهم روشمند علوم مطرح می‌شود، درحالی‌که «نظام» به مفهومی در سطحی فراتر و متعالی‌تر از این منظومه اشاره دارد. 📝 برداشتی از جلسه 1 نظام سازی #نظام_سازی #مبانی_فلسفه #چیستی_نظام #منظومه #شبکه_مفهومی #امیل_دورکیم #هم_جوابی ــــــــــــــــــــــــ ✦ مدرسه علوم انسانی اسلامی سها 👇🏻 📮 کانال ایتا | وب سایت

🖼️ عرصه علوم انسانی نیازمند تولید فکر بر اساس مبانی اسلامی است. 📝 #سید_علی_خامنه_ای • تولید علم فقط مربوط به علوم پایه، تجربی و ... نیست، بلکه شامل همه علوم و از جمله علوم انسانی است. ما بخصوص در زمینه علوم انسانی، برخلاف آنچه که انتظار میرفت و توقّع بود، حرکت متناسب و خوبی نکرده‌ایم، بلکه مفاهیم گوناگون مربوط به این علم را - چه در زمینه اقتصاد و چه در زمینه‌های جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و سیاست - به شکل وحی مُنزل از مراکز و خاستگاه های غربی گرفته‌ایم و به‌صورت فرمول های تغییر نکردنی در ذهنمان جا داده‌ایم و بر اساس آن میخواهیم عمل و برنامه خودمان را تنظیم کنیم! • گاهی که این فرمول ها جواب نمیدهد و خراب درمی‌آید، خودمان را ملامت میکنیم که ما درست به‌کار نگرفته‌ایم؛ در حالی که این روش، روشِ غلطی است. • ما در زمینه علوم انسانی احتیاج به تحقیق و نوآوری داریم. مواد و مفاهیم اساسی ای هم که بر اساس آن میتوان حقوق، اقتصاد، سیاست و سایر بخش های اساسی علوم انسانی را شکل داد و تولید و فراوری کرد، به معنای حقیقی کلمه در فرهنگ عریق و عمیق اسلامی ما وجود دارد که باید از آن استفاده کنیم. تفحّص، نقش ایفا کنند. این‌جا از آن‌جاهایی است که ما باید به تولید علم برسیم. 📆 ۱۳۸۲/۰۸/۰۸ _ 📸 برای مشاهده سایر عکس نوشته ها در گالری سها به لینک زیر مراجعه نمایید 👇🏻 🔗 https://B2n.ir/yf7882 _____ #عکس_نوشته #استوری #علوم_انسانی #تولید_فکر ـــــــــــــــــــــ ✦ مدرسه علوم انسانی اسلامی سها 👇🏻 📮 کانال ایتا | وب سایت

📝مفهوم نظام معرفتی و مؤلفه‌های هفت‌گانه آن [تبیین ارکان و اجزاء] 📋 یادداشت 04 از بخش اول چیستی نظام؟ مفهوم سومی که در اینجا مطرح می‌شود، به خودی خود نقد دیدگاه منظومه‌ای را نیز شامل خواهد شد. این همان تبیینی است که بارها درباره چیستی «نظام» ارائه کرده‌ایم، هرچند قصد داریم از این بیان نیز در آینده فراتر رویم. یکی از تعاریف «نظام» که در جزوه «تکلیف دوسویه تحول حوزه علمیه؛ نوشته حجت الاسلام و المسلمین اسدپور » ذکر شده، با این توضیح آغاز می‌شود که ابتدا باید «نظام اجرایی» را کنار گذاشت. منظور از نظام در اینجا، «نظام معرفتی» است. اما «ماینظم» به چه معناست؟ با وجود وضوح معنای عربی این واژه، ایشان بیان می‌دارند که در هر علمی، مجموعه‌ای از «مبادی»، «مبانی»، «اهداف»، «غایات»، «متد» (یا روش)، «ملاکات» و «منابع» وجود دارد. 1- منابع هنگامی که وارد یک علم می‌شوید – مثلاً برای مطالعه اصول فقه – منابعی چون کتاب فیزیک «هالیدی» را به کار نمی‌برید. به همین ترتیب، در فیزیک نیز نمی‌توان کتاب شیخ انصاری را منبع دانست. هر علمی منابع خاص خود را دارد. از این رو، بسیاری از اساتید در آغاز تدریس یک علم، به «منبع‌شناسی» آن می‌پردازند و می‌پرسند: «منابع این علم چیست؟» یا حداقل «منابع تدریس من کدام است؟» – چرا که تدریس با خودِ علم متفاوت است. بنابراین، منابع یکی از ارکان اصلی است که مشخص می‌کند چه مطالبی در یک علم مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور خودکار، علوم دیگر را از حوزه بحث خارج می‌سازد. منابع، به ایجاد «ماینظم» کمک می‌کنند. برای مثال، وقتی می‌پرسید: «منابع در اصول چیست؟» پاسخ این است که «قرآن، سنت، عقل و اجماع» (که محل بحث است). یا وقتی بیان می‌کنید: «من اصول را برای فقه می‌خوانم و فقه نیز ریشه در این چهار منبع دارد؛ لذا من چهار منبع اصلی دارم.» با همین تعریف منابع، بسیاری از موضوعات کنار گذاشته می‌شوند؛ یعنی هر آنچه در کتاب، سنت، عقل و اجماع نباشد، به طور طبیعی از قلمرو بحث خارج می‌شود. به همین دلیل، در اصول فقه می‌گفتیم: «مگر ریاضیات از ابتدا داخل در علم اصول فقه بود که بخواهد خارج شود؟» برخی مطرح می‌کردند که «با تعریفی که از اصول ارائه می‌دهید، ریاضیات، فیزیک و ادبیات نیز در آن جای می‌گیرند.» اما ما پاسخ می‌دادیم که در علم اصول از تعینات کتاب، سنت و عقل سخن می‌گوییم؛ بنابراین، این علوم از ابتدا در دایره بحث نبوده‌اند که نیازی به خارج کردنشان باشد. این موضوع در جای خود مفصلاً بحث شده است. بدین ترتیب، منابع باعث نظم‌یافتگی و نظام‌مند شدن یک علم می‌شوند. 2- مبادی دومین جزء، «مبادی» است. هر علمی دارای مبادی تصوری و تصدیقی خاص خود است که بدون پذیرش آن‌ها، فهم آن علم ممکن نیست. یکی از نقدهای ما به حوزه‌های علمیه این است که به «المدخل» (مقدمات علم) توجه کافی نمی‌شود و به همین دلیل، نظام علمی برای طلاب شکل نمی‌گیرد. این رویکرد به این استدلال منجر می‌شود که «چون این مطلب در فقه فایده‌ای ندارد، پس ضروری نیست» و بسیاری از مباحث کنار گذاشته می‌شوند. «مبدأ» به معنای سرآغاز است. سرآغاز یک علم چیست؟ این سرآغاز می‌تواند حتی یک مبدأ منطقی باشد. برای مثال، ممکن است یک علم، از ریشه و اساس غلط باشد، یا شما کل منطق موجود را نپذیرید و به مدل فعلی دانش منطق، نقدی ریشه‌ای داشته باشید. اما همین دانش منطق، با ساختار فعلی‌اش، قطعاً مستلزم پذیرش «علم حصولی» است. حال، اگر کسی بگوید «ما علم حصولی نداریم»، دانش منطقی که در طول سالیان متمادی شکل گرفته است، نمی‌تواند قوام یابد. پس مبدأ سخن گفتن درباره منطق چیست؟ برای شکل‌گیری و سامان‌یابی منطق، باید «تصور»، «تصدیق» و «علم حصولی» را پذیرفت. اینها سرآغازهای علم هستند. اگر کسی اصل وجود علم حصولی را محل مناقشه بداند و بگوید: «من علمی به نام حصولی نمی‌شناسم»، چنین فردی در مبادی اختلاف نظر دارد و این مبدأ را قبول ندارد. با این حال، نظام دانش منطق بر پایه پذیرش «علم حصولی» شکل گرفته است.پس، وجود مبادی در هر علم ضروری است. ادامه دارد... 📝 برداشتی از جلسه 1 نظام سازی #نظام_سازی #مبانی_فلسفه #چیستی_نظام #مبانی #ملاکات #منابع #المدخل #ماینظم ــــــــــــــــــــــــ ✦ مدرسه علوم انسانی اسلامی سها 👇🏻 📮 کانال ایتا | وب سایت

📸 #گزارش_تصویری 💡 برگزاری سلسله جلسات مبانی فلسفی نظام سازی ▫️#جلسه_اول مورخ 04/07/24 نشست میز نظام سازی و فلسفه علوم اجتماعی ارائه دهنده: استاد علی اسدی دبیر جلسه: آقای حسام وحیدی مدرسه علوم انسانی اسلامی سها با همکاری انجمن فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم • • ــــــــــــــــــــــــ ✦ مدرسه علوم انسانی اسلامی سها 👇🏻 📮 کانال ایتا | وب سایت

📸 #گزارش_تصویری 💡 برگزاری سلسله جلسات مبانی فلسفی نظام سازی ▫️#جلسه_دوم مورخ 04/07/24 نشست میز نظام سازی و فلسفه علوم اجتماعی ارائه دهنده: استاد علی اسدی دبیر جلسه: آقای حسام وحیدی مدرسه علوم انسانی اسلامی سها با همکاری انجمن فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم • • ــــــــــــــــــــــــ ✦ مدرسه علوم انسانی اسلامی سها 👇🏻 📮 کانال ایتا | وب سایت