✡ کابالا در فیلم سینمایی شاگرد جادوگر (٢)
🔮 کابالا – قبالا
1⃣ #قبالا یا #کابالا متعارف‌ترین اصطلاح سنّتی به‌کار رفته برای آموزه‌های رازوَرانه یهودیت و عرفان یهود، به‌ویژه عرفان برآمده از سده‌های میانه تا کنون است. واژهٔ قبالا به مفهومی گسترده‌تر، به تمامی جریان‌های پی‌آیند رازآلود یهودیت اشاره دارد، که از پایان دورهٔ معبد دوم پرورش یافته و به‌مثابه سازمان تاریخ یهودیت شده است.
2⃣ گرچه #یهودیت دینی توحیدی بوده و با وحی تورات بر حضرت موسی (ع) آغاز گردیده است، اما درون آن سیستمی به‌نام کابالا شکل گرفته که در بردارندهٔ آداب #جادوگری است که از سوی مذاهب ابراهیمی ممنوع اعلام شده‌اند. این موضوع، به‌خوبی نشان می‌دهد کابالا در واقع عنصری خارجی است که از بیرون به یهودیت وارد شده است.
3⃣ اما سرچشمه این عنصر کجاست؟
👈 فیبر اولیوت مورّخ یهودی، #مصر_باستان را خاستگاه کابالا می‌داند. به‌عقیدهٔ وی ریشه‌های کابالا، سنّتی است که برخی رهبران #یهودی در مصر باستان آن را آموختند و نسل به نسل به‌شکل شفاهی منتقل کردند. بنابراین کابالا ساختاری است که ریشه در #الحاد و #بت‌پرستی قبل از تورات دارد.
4⃣ هستهٔ اصلی کابالا را می‌توان در گفتارهای #تلمود و در دو بخش «خداشناسی» و «خودشناسی» دنبال کرد. #کابالیست‌ها با این مسئله مواجه بودند که چگونه می‌توان بدون بی‌حرمتی و تعدّی به مکتوبات موجود، آنها را پذیرفت که از خداوند فیضان یافته و در نتیجه تغییرناپذیرند؟!
5⃣ راه حل آنها این بود که در متون قدیمی، تنها چیزی را بخوانند که می‌خواهند کشف و ثابت کنند که این معانی از ابتدا در مکتوبات مقدس، مستور بوده است. برای اثبات آن تمهیداتی چون تغییر مرتبهٔ حروف یا به‌عبارت دیگر، جایگزین‌کردن حروفی با حروف دیگر و به‌وجود آوردن کلمات جدید، مطابق تعلیمات کابالایی را تدبیر کردند.
6⃣ کابالا از مفاهیم پیچیده و عناصر گوناگونی برخوردار است. از آنجا که هدف این مقاله بررسی انتقادی #عرفان_یهود در فیلم سینمایی #شاگرد_جادوگر است، در ادامه، ابتدا خلاصه‌ای از فیلم بیان می‌شود؛ سپس به توضیح مؤلفه‌های کابالا و در ادامهٔ هر مؤلفه، تحلیل انتقادی فیلم بر اساس آن مفهوم ارائه می‌شود.
✍ نویسنده: دکتر حفیظه مهدیان
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ مؤلفه‌های کابالایی فیلم شاگرد جادوگر
💥 ٣. شرگرایی
1⃣ هم‌زمان با #تحریف کتاب خدا، در میان #یهودیان اندیشه‌های نادرستی دربارهٔ #شیطان و قدرت او شکل گرفت. بسیاری از اساطیر باستانی مصر، یونان و روم برای خدایانِ فرعی استقلال قائلند؛ این اصالت به فرشتگان ویژه یا دیگر موجودات که از مظاهر نام‌ها و صفات خدای سبحان هستند نیز سرایت کرد و بدین‌سان موجب محدودشدن خدا شد. تأثیرگذاری این اندیشه‌ها بر #کابالا از دلایل قدرت گرفتن شرّ و شیطان به‌شمار می‌رود.
2⃣ این #نگاه_کابالیستی به شرّ و شیطان در فیلم #شاگرد_جادوگر نیز به چشم می‌خورد. مورگان [نماد شرّ] جادوگری خطرناک است که سعی دارد جادوگران مرده را زنده کرده و با کمک لشکر مرگ، آدمیان را به تسخیر خود در آورد. یعنی مورگان آن‌چنان قدرتی دارد که بتواند جهان را نابود کند.
3⃣ او در بدن «ورونیکا» اسیر شده و سپس توسط «بالتازار» در عروسک تسخیرگر زندانی می‌شود. جادوگران مورگانی [نیروهای شرّ] برای آزادکردن مورگان در طول هزار سال با «بالتازار» می‌جنگند. فیلم نزاع دائمی بین خیر و شرّ که در #متون_کابالیستی به آن اشاره شده را به تصویر کشیده است؛ حتی در صحنه‌های آغازین فیلم، روایتگر داستان می‌گوید جنگ بین جادوگرها هزاران سال ادامه داشت و سرنوشت بشر به دست قدرت و عدالت «مرلین» بود.
4⃣ نکتهٔ دیگر، در باب وجودی یا عدمی‌بودن شرّ است. در فلسفه اسلامی، مسیحی و یهودی، شرّ به «عدم خیر» معرفی می‌شود؛ شرارت ذاتی در جهان وجود عینی ندارد. این مسأله در برابر ثنویین و کسانی بود که برای شرّ، هستی مستقل قائل شده و در نتیجه به‌دنبال خاستگاهی برای آن بودند.
5⃣ در #تصوف_یهود [کابالا]، شرّ امری وجودی است و وجه تاریک جهان، دارای «قدرت ویژه» معرفی می‌شود. اعتقاد به‌وجود شرّ در کابالا، این‌گونه بیان شده است:
👈 افسانه خلقت در کابالای لوریانی با «صیم‌صوم» به معنی «قبض» و «جمع و متمرکز شدن» شروع می‌شود. خداوند نهان (این سوف) در درون خود جمع می‌شود تا یک خلأ معنوی کامل به‌وجود آورد. از این عقب‌نشینی، شرّ و زشتی پدید آمد.
6⃣ شرّ در فیلم «شاگرد جادوگر» بُعد وجودی دارد و نیمهٔ تاریک جهان را تشکیل می‌دهد؛ نیمه‌ای که مستقل از خیر است و از چنان پتانسیلی برخوردار است که می‌تواند بشریّت را به خدمت بگیرد و جهان را نابود کند. در فیلم شاهد دو نیروی قدرتمند و جدا از هم هستیم که از گذشته‌های دور در حال نزاع بوده و سعادت یا شقاوت فرجام بشر در گرو نتیجه نهایی این مبارزات است.
7⃣ نکتهٔ دیگر، در پیدایشگاه شرور است؛ صفات خشم و سخط که از صفات برجسته #یهوه در تورات است، در کابالا تأثیر به‌سزایی دارد. در مراتب تجلّی ذات یکتا، سفیروتی که بازوی چپ تجلیّات خداوند است و گورا (جبروت) نام دارد، سرچشمه‌ی خشم و شرور شناخته می‌شود. پس شرّ نه‌تنها در قلمرو انسان، بلکه بخشی از ساختار الهی است!!
8⃣ در فیلم، در نزاع بین خیر و شرّ، پیروزی و غلبهٔ هریک بر دیگری ممکن انگاشته می‌شود. این رویکرد، تضعیف قدرت خداوند را به نمایش می‌گذارد. قوای شرّ بدون اذن خدا می‌توانند از قدرتِ جان‌بخشیدن، خلق‌کردن و تمثّل برخوردار باشند و در عالَم تصرّف کنند! لذا می‌توان گفت این دو نیرو در این فیلم، بیانگر مؤلفهٔ #ثنویت در #عرفان_یهود است.
✍️ نویسنده: دکتر حفیظه مهدیان
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡️ برن استارک ؛ پادشاه کابالیست (٢)
1️⃣ #عرفان_یهود تفاسیر متعدد و مفصلی دارد، اما به اجمال، #سفیروت_دهم در #درخت_کابالا، رابط و واسطهٔ فیض بین این عالم و #عالم_غیب است. نماد این سفیروت، درخت است. همچنین تمام ده مرتبهٔ کابالایی نیز به شکل درخت کابالا، ترسیم می‌شود.
2️⃣ گرشوم شولم دربارهٔ درخت کابالا چنین می‌نویسد:
اگر کسی فقط درخت دانش را استفاده کند و نه هم درخت دانش و هم درخت حیات، یعنی فقط با «ملخوت» یا «سفیروت» پادشاه متصل شده است و لذا آن درخت، می‌شود درخت مرگ و نه حیات، زیرا از خداوند جدا شده است.
3️⃣ توضیح آن‌که در جریان #هبوط حضرت آدم از نگاه کابالایی، در بهشت عدن دو درخت وجود داشت، #درخت_دانش و #درخت_حیات. حضرت آدم با توجه به درخت دانش و نادیده‌گرفتن درخت حیات، در واقع #شخینا را پرستیده و از اتصال آن با دیگر سفیروت‌ها غافل شده است و این توجه به شخینا یا ملخوت که نشان‌دهندهٔ #عالم_ماده است، باعث هبوط ایشان شده است.
4️⃣ به بیان دیگر، تا وقتی «درخت حیات» که در شرق است و «درخت دانش» که در شمال است با همدیگر باشند، تجلّی رحمت است و اگر درخت دانش به تنهایی مورد توجه قرار گیرند، #شیطان قدرت پیدا کرده و می‌تواند فعالیت کند. یعنی درخت دانش به تنهایی باعث انحراف بوده و درخت مرگ است. همچنین سفیروت دهم، پادشاهی، شخینا یا درخت، با بُعد زمان مرتبط است.
5️⃣ با توجه به این نکات، «برن» در درخت و در محضر یک انسان با ریش بلند که نماد خداوند در #یهودیت است در حال سیر در زمان است. این مطلب همان‌طور که گفته شد، دقیقاً منطبق بر درخت کابالا، سفیروت دهم و ارتباط آن با زمان است.
6️⃣ نتیجه این‌که، «برن» سیر نمی‌کند تا به خدا برسد، بلکه طبق تعالیم کابالایی، او چون فقط به درخت دانش که در شمال است دست یازیده، در واقع از خداوند دور شده و لذا سالک الهی نیست، بلکه #سالک_شیطانی است.
✅ اندیشکدهٔ مطالعات یهود:
🇮🇷👉 @jscenter