🔴مطالبات امام خمينی(ره) از حوزه‌های علميه 🖊احمدحسين شريفی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔸#امام_خمينی(ره) در بند (ط) وصيت‌نامه (صحيفه امام، ج21، ص424-426) خود خطاب به حوزه‌های علميه چند نکته مهم را يادآور مي‌شود: 1️⃣از مهم‌ترين شگردهاي مخالفان اسلام، نفوذ دادن افراد منحرف و تبهکار در حوزه‌هاي علميه خواهد بود: «يكى از راه‌هاى با اهميت براى مقصد شوم آنان و خطرناك براى اسلام و حوزه‏‌هاى اسلامى نفوذ دادن افراد منحرف و تبهكار در حوزه‌‏هاى علميه است، كه خطر بزرگ كوتاه مدت آن بدنام نمودن حوزه‏ ها با اعمال ناشايسته و اخلاق و روش انحرافى است و خطر بسيار عظيم آن در دراز مدت به مقامات بالا رسيدن‏ يك يا چند نفر شياد كه با آگاهى بر علوم اسلامى و جا زدن خود را در بين توده‏ ها و قشرهاى مردم پاكدل و علاقه‏ مند نمودن آنان را به خويش و ضربه مهلك زدن به حوزه‏ هاى اسلامى و اسلام عزيز و كشور در موقع مناسب مى‏‌باشد.» 2️⃣خطر روحاني‌نمايان براي اسلام به مراتب از خطر ملي‌گراها و روشنفکران مصنوعي بيشتر است؛ اينان «اگر مجال يابند از همه پرخطرتر و آسيب رسانترند». 3️⃣نفوذي‌ها ممکن است ده‌ها سال با مشي اسلامي و مقدس‌مآبي در حوزه‌هاي علميه و در ميان مردم با صبر و حوصله زندگي کنند «و در موقع مناسب مأموريت خود را انجام مى‏‌دهند.» 4️⃣هر چند خطر نفوذ منحصر در حوزه‌هاي علميه نيست، و بايد نسبت به همه بخش‌هاي جامعه حساسيت ويژه وجود داشته باشد؛ اما «از همه لازمتر حوزه‏ هاى علميه است كه تنظيم و تصفيه آن با مدرسين محترم و افاضل سابقه‏ دار است با تأييد مراجع وقت.» 5️⃣يکي از راه‌هاي لازم و ضروري خنثي‌کردن نقشه‌ها و توطئه‌هاي دشمنان عليه اسلام و حوزه‌هاي علميه در عصر حاضر «قيام براى نظام دادن به حوزه‏ ها ... است؛ كه علما و مدرسين و افاضل عظيم الشأن صرف وقت نموده و با برنامه دقيق صحيح حوزه‏ ها را و خصوصاً حوزه علميه قم و ساير حوزه‏ هاى بزرگ و با اهميت را در اين مقطع از زمان از آسيب حفظ نمايند.» 6️⃣اهتمام به فقه و فقاهت و محافظت از ميراث سلف و تلاش در جهت افزودن دقت‌ها و ابتکارها و تحقيقها بر ميراث فقهي گذشتگان؛ و جلوگيري از انحراف از فقه سنتي که موجب سست شدن ارکان تحقيق و تدقيق خواهد شد. 7️⃣افزون بر فقه در ساير رشته‌هاي ديگري که مورد نياز اسلام و جامعه اسلامي است بايد افرادي تربيت شوند؛ 8️⃣در رأس همه علومی که تعليم و تعلم آنها لازم است علوم معنوي اسلام است: «از بالاترين و والاترين حوزه‏ هايى كه لازم است به طور همگانى مورد تعليم و تعلم قرار گيرد، علوم معنوى اسلامى است، از قبيل علم اخلاق و تهذيب نفس و سير و سلوك الى اللَّه- رزقنا اللَّه و إياكم- كه جهاد اكبر مى‏ باشد.» #حوزه_علمیه #فقه #اخلاق @Ahmadhoseinsharifi 🌹

🟢امام خمینی و فقه سنتی 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ #امام_خمینی(ره) به عنوان فقیهی برجسته که معتقد بود #فقه برنامه عملی اداره انسان از مهد تا لحد است، ضمن ناکافی دانستن روش اجتهادی متعارف، تخطی و انحراف از فقه سنتی یا به تعبیر دیگر «فقه جواهری» را جایز نمی‌دانست. و به هر مناسبتی اخطارهای لازم را در این خصوص بیان می‌کردند. به عنوان نمونه، در وصیت‌نامه سیاسی الهی خود ضمن آنکه فقه را به عنوان «دریایی بی‌پایان» و «مایه افتخار» مذهب جعفری می‌داند، در توصیه‌ای کلی به همه ملت‌های مسلمان می‌فرماید: «با كمال جِد و عجز از ملتهاى مسلمان مى‏خواهم كه ... از فقه سنتى كه بيانگر مكتب رسالت و امامت است و ضامن رشد و عظمت ملتها است، چه احكام اوليه و چه ثانويه كه هر دو مكتب فقه اسلامى است، ذره‏اى‏ منحرف نشوند و به وسواس خناسان معاند با حق و مذهب گوش فرا ندهند و بدانند قدمى انحرافى، مقدمه سقوط مذهب و احكام اسلامى و حكومت عدل الهى است.» همچنین در بند ط وصیت‌نامه که مخاطب اصلی آن عالمان دینی و متصدیان برنامه‌های حوزه‌های علمیه است چنین می‌فرماید: «لازم است علما و مدرسين محترم نگذارند در درس‌هايى كه مربوط به فقاهت است و حوزه‏هاى فقهى و اصولى از طريقه مشايخ معظم كه تنها راه براى حفظ فقه‏ اسلامى است منحرف شوند، و كوشش نمايند كه هر روز بر دقت‌ها و بحث و نظرها و ابتكار و تحقيق‌ها افزوده شود؛ و فقه سنتى كه ارث سلف صالح است و انحراف از آن سست شدن اركان تحقيق و تدقيق است، محفوظ بماند و تحقيقات بر تحقيقات اضافه گردد.» #حوزه_علمیه @Ahmadhoseinsharifi 🌹

🟢دین و تکالیف دینی، اسباب رحمت الهی 🖊احمدحسین شریفی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔸به هنگام تشریح و تبیین تکالیف دینی از سوی بسیاری از مبلغان و عالمان دینی، بیشتر بر بُعد محدودیت‌آوری و کلفت و سختی آنها تأکید و تکیه شده است. البته روشن است که هر تکلیف و مسؤولیتی نوعی محدودیت و کلفت و سختی را در پی دارد، اما تکالیف دینی لایه دیگری هم دارند که در ادبیات تبلیغی ما کمتر مورد تأکید قرار گرفته‌اند. جامع‌نگری دینی و معرفتی اقتضا می‌کند همه ابعاد و لایه‌های معارف دینی به مخاطبان عرضه شود. 🔹در آیات متعددی از قرآن کریم، پیروی از دستورات دینی و معارف قرآنی و اقامه نماز و اعطای زکات و پرهیز از گناه و ایجاد همدلی اجتماعی میان مؤمنان (اصلاح ذات‌البین) و به طور کلی انجام تکالیف دینی، به عنوان راه و وسیله‌ای برای دریافت «رحمت» و «عنایت» الهی معرفی شده‌اند. به عنوان نمونه: وَ أَطيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (آل‌عمران، ۱۳۲) وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَ اتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (انعام، ۱۵۵) أَ وَ عَجِبْتُمْ أَنْ جاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلى‏ رَجُلٍ مِنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَ لِتَتَّقُوا وَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (اعراف، ۶۳) وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (اعراف، ۲۰۴) وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (نور، ۵۶) قالَ يا قَوْمِ لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ لَوْ لا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (نمل، ۴۶) وَ إِذا قيلَ لَهُمُ اتَّقُوا ما بَيْنَ أَيْديكُمْ وَ ما خَلْفَكُمْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‏ (یس، ۴۵) إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُون‏ (حجرات، ۱۰) 🔻به نظر می‌رسد یکی از راه‌های جذب حداکثری مردمان به دین، نشان دادن همین زیبایی‌ها و تبیین پیامدها و آثار عملی و اجتماعی دین و دینداری است. #اقبال_لاهوری، متفکر و اندیشمند بزرگ اسلامی سده اخیر، در بیان آثار تربیتی و اجتماعی تکالیف شرعی می‌گوید: لا اله باشد صدف، گوهر نماز قلب مسلم را حج اصغر، نماز در کف مسلم مثال خنجر است قاتل فحشا و بغی و منکر است روزه بر جوع و عطش شبخون زند خیبر تن پروری را بشکند مؤمنان را فطرت افروز است حج هجرت آموز و وطن سوزست حج طاعتی سرمایه ی جمعیتی ربط اوراق کتاب ملتی حب دولت را فنا سازد زکوة هم مساوات آشنا سازد زکوة (دیوان اشعار، اسرار خودی، ص۳۱) #فقه #دین @Ahmadhoseinsharifi 🌹

🟢حوزه علمیه قم؛ پیشتازی و مرزبانی 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ♦️نگاهی به عناوین برخی از دروس خارج فقه حوزه علمیه قم در سال جاری، نه تنها حیات علمی و پویایی آن را نشان می‌دهد، بلکه نشانه‌هایی از پیشتازی و مرزبانی علمی آن را هم نمایان می‌سازد: ۱. فقه اجتماعی ۲. فقه احیای حقوق عامه ۳. فقه اخلاق ۴. فقه اداره ۵. فقه امنیت ۶. فقه بورس و بازارهای مالی ۷. فقه بیمه ۸. فقه پزشکی ۹. فقه پول ۱۰. فقه پولشویی ۱۱. فقه تربیت ۱۲. فقه جمعیت ۱۳. فقه حریم خصوصی ۱۴. فقه حقوق بشر ۱۵. فقه حکمرانی ۱۶. فقه حکومت ۱۷. فقه خانواده ۱۸. فقه رسانه ۱۹. فقه رمز ارزها ۲۰. فقه روابط بین‌الملل ۲۱. فقه رؤیت هلال ماه با چشم مسلح ۲۲. فقه شخص حقوقی و شرکت‌های سهامی ۲۳. فقه عدالت ۲۴. فقه عقود مستحدثه ۲۵. فقه فضای مجازی ۲۶. فقه قانون ۲۷. فقه مالکیت فکری ۲۸. فقه محیط زیست ۲۹. فقه هوش مصنوعی ۳۰. فقه ورزش ۳۱. فقه کارگزاران ۳۲. فقه هوش مصنوعی ♦️در عین حال چند ملاحظه طلبگی را از این باب که «گاه باشد که کودکی نادان/ به غلط بر هدف زند تیری» بیان می‌کنم: یک. طبیعتاً انتظار این را نداریم که عمق طرح و ارائه چنین مباحثی به عمق مباحث استخوان‌دار و سنتی فقه در موضوعات بیع و طهارت و نجاست و صوم و صلاة باشد. اما این انتظار را داریم که اساتید دغدغه‌مندی که از سر تکلیف و با اعتقاد به غنایی مبانی و منابع و اصول فقه شیعی به این مباحث ورود کرده‌اند، اولاً، در موضوع‌شناسی دقت کامل داشته باشند، و به صورت عمیق و دقیق با موضوعات مورد بحث آشنا شوند. ثانیاً، به هیچ وجه از روش‌شناسی اجتهادی مرسوم و متعارف، در ارائه این مباحث عدول نکنند؛ دو. معتقدم برای آنکه حوزه علمیه قم بتواند نگاه جامع و همه‌جانبه اسلام را به مسائل اجتماعی و نوپدید عرضه کند، در کنار مباحث فقهی ناظر به این موضوعات، باید مباحث اخلاقی و الهیاتی (فلسفی) آنها را نیز با قوت دنبال کند. یعنی مباحثی مثل «اخلاق اجتماعی»، «اخلاق اداری»، «اخلاق امنیت»، «اخلاق پزشکی»، «اخلاق حکمرانی»، «اخلاق خانواده»، «اخلاق رسانه»، «اخلاق روابط بین‌الملل» و ... همچنین «فلسفه اجتماعی»، «فلسفه مدیریت»، «فلسفه امنیت»، «فلسفه خانواده»، «فلسفه رسانه»، «فلسفه حقوق»، «فلسفه عدالت»، «فلسفه محیط زیست»، «فلسفه ورزش» و ... را به طور جد در دستور آموزش و پژوهش خود قرار دهد. سه. طرح این مباحث هرگز نباید محدود به حوزه علمیه قم شود؛ طلاب حاضر در شهرستان‌ها و سایر حوزه‌های علمیه کشور نیز به شدت به چنین مباحثی نیازمندند. طلاب و حوزه‌های شهرستان‌ها، ویترین و پیشانی حوزه علمیه قم و نماینده علم و پژوهش و اخلاق حوزه علمیه قم هستند، باید از حیث علمی و پژوهشی و تبلیغی دائماً تغذیه شوند. چهار. برای عمیق‌تر شدن این موضوعات و مباحث، بسیار مناسب است که مدیریت حوزه، تدبیری به کار گیرد که با محوریت اساتید مربوطه، متخصصان دانشگاهی ایران و بلکه جهان، نیز امکان حضور در جلسات درس حوزویان را داشته باشند و جدیدترین مباحث ناظر به موضوعات مربوطه را در حضور اساتید حوزه، با طلاب علوم دینی در میان بگذارند. با این تدبیر، هم اساتید دانشگاه با دغدغه‌های اسلامی حوزویان آشناتر می‌شوند و هم اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه، بهتر و بیشتر عمق مباحث موجود درباره موضوعات مورد بحث خود را آگاه می‌شوند. پنج. مدیریت حوزه‌ علمیه باید تدبیری به کارگیرد که چنین مباحثی به «فناوری‌های نرم و فرهنگی» تبدیل شوند. زیرا تا آموزش‌ها و پژوهش‌های اجتهادی نتوانند کاربرد و کاربست خود را در مسائل اجتماعی و صنعی و مبتلابه مردم نشان دهند، جامعه هدف این مباحث و ذی‌نفعان و مخاطبان، طعم شیرین چنین مباحثی را به صورتی ملموس نخواهند چشید؛ و در نتیجه امیدی به ماندگاری و استمرار چنین مباحثی هم نخواهد بود. به تعبیر دیگر، باید امتداد فناورانه این مباحث اجتهادی را هم مورد توجه قرار داد. #فقه #حوزه_علمیه @Ahmadhosensharifi 🌹

◻️«حوزه‌های علمیه»، «الهیات کاربردی» و رهایی از «سکولاریسم عمیق» 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔸مطالعات الهیاتیِ (اعم از فقه، حقوق، فلسفه، اخلاق، و ...) ناظر به علوم و نیازمندی‌های اجتماعی در دوران مدرن، از ضروری‌ترین و لازم‌ترین مطالعات است. بدون توجه به چنین موضوعاتی در مسائلی همچون نظامات اجتماعی، نیازهای صنعتی و به طور کلی سیستم‌ها و سخت‌افزارهای اداره جامعه، دچار نوعی #سکولارسیم پنهان اما عمیق خواهیم شد. 🔹به عنوان مثال، کشور ما یکی از کشورهای دریاپایه است. اسناد بالادستی ناظر به توسعه صنعت #دریا نیز تدوین شده است. و در سال‌های اخیر به طور جدی در حال فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری اقتصادی و سیاسی و ژئوپلیتیکی از این فرصت خدادادی هستیم. اما مع‌الاسف اقدام قابل ذکری درباره مطالعات مربوط به «الهیات دریا» صورت نگرفته است. یعنی موضوعاتی مثل «حقوق دریا»، «فقه دریا»، «فرهنگ دریا»، «دیپلماسی دریا»، «اقتصاد دریا» و به طور کلی مطالعات انسانی ناظر به دریا، تقریباً مغفول بوده است. 🔹و یا کشور ما یکی از کشورهایی است که از نعمت خدادادی و دست‌نخورده «#کویر» برخوردار است. «دشت کویر» و «کویر لوت» دو نمونه از شگفت‌انگیزترین کویرهای جهان هستند. و سایر کویرهای ایران مثل «کویر مصر در اصفهان»، «کویر ریگ جن در سمنان»، «کویر حلوان در خراسان جنوبی»، «کویر کارکال در یزد» و ... از زیباترین و بکرترین کویرهای جهان هستند. بهره‌برداری مناسب با ساختار فرهنگ اسلامی ایرانی از این نعمت‌های خدادادی، افزون بر سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه در تأمین زیرساخت‌های لازم، نیازمند مطالعات فرهنگی، سیاسی، دیپلماسی عمومی، فقهی، اخلاقی و اقتصادی است. که مع الاسف تاکنون به صورت جدی دنبال نشده است. 🔻معتقدم مناسب‌ترین مرکز علمی برای پرداختن به چنین مطالعاتی، حوزه‌های علمیه‌ است. و ای کاش اساتید برجسته حوزه‌های علمیه، به جای پرداختن به تدریس‌های تکراری کتاب‌های مکاسب و کفایه و ...، بخشی از وقت خود را مصروف پرداختن مجتهدانه به چنین موضوعاتی، که از نیازهای ضروری جمهوری اسلامی است، اختصاص می‌دادند. #فقه #الهیات_کاربردی #حوزه_علمیه 🆔https://eitaa.com/joinchat/1153171503C4349780964 🌹

◻️آسیب‌‌شناسی دروس و تحقیقات حوزوی 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔸یکی از مهم‌ترین آسیب‌های دروس و پژوهش‌های فقهی و اصولی و حتی تفسیری و فلسفی در حوزه‌های علمیه این است که کمتر به گشودن و مشاهده آفاق جدید، سرزمین‌های تازه و افق‌های نو توجه دارند؛ فضای عمومی آموزش و پژوهش در حوزه‌های علمیه به گونه‌ای است که اغلب قریب به اتفاق استادان و محققان به فرو رفتن در عمق، شکافتن لایه‌های زیرین مسأله و دست‌یافتن به لایه‌های ناپیدای مسائل سنتی علاقمندی بیشتری دارند. فی‌المثل، مسأله‌‌ای به نام «علم اجمالی» در اصول فقه مطرح شده است؛ اما بعد از شیخ انصاری هر کسی آمده، فرعی بر فروعات آن افزوده است و تاکنون ده‌ها فرع برای آن ذکر کرده‌اند! و این تحقیقات کماکان با قوت ادامه دارد! یا درباره نماز مسافر، تاکنون ده‌ها فرض و فرع و فتوا مطرح شده و افراد دیگر نیز سعی می‌کنند همین مسأله را بیش از گذشتگان بشکافند و لایه‌های عمیق‌تری از آن را به دست آورند. ♦️اما بسیار انگشت‌شمارند کسانی که دنبال کشف راه‌های جدید و گشودن افق‌های نو و تازه رفته‌ باشند. بسیار اندک‌اند کسانی که به دنبال امتداد بنیان‌های الهیاتی و انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی با استفاده از روش اجتهادی در مسائل نوپدید باشند! در حالی که حیات یک مرکز علمی پیشرو و پیشبرنده به این است که دائماً دنبال کشف افق‌های نو و پیدا کردن راه‌های جدید باشد. نه آنکه همه همّ و غمّ خود را مصروف تزیین و تنظیم «راه‌های طی‌ شده» پیشین کند. 🔹نیم‌نگاهی به فهرست بلند بیش از ۷۰۰ درس خارج که در سال جاری (۱۴۰۳) در حوزه‌ علمیه قم ارايه می‌شود، نشان می‌دهد که مع‌الاسف در مجموع دروس فقه و اصول، کمتر از ۳ درصد آنها ناظر به مسائل نوپدید است! این وضعیت در حوزه درس اصول فقه یعنی روش اجتهاد و استنباط آموزه‌های دینی، بسیار اسف‌بارتر است. به گونه‌ای که از ۲۶۱ درس خارج اصول (یعنی روش‌شناسی اجتهاد) که در حوزه علمیه قم در سال جاری تدریس می‌شود، ۲۵۹ درس تکرار همین اصول فقه رایج با محوریت رسائل شیخ انصاری یا کفایه آخوند خراسانی است! و بعضاً با یک یا دو شاگرد! و فقط دو درس مربوط به «روش استنباط اخلاق» است. بقیه آنها همگی همان اصول فقه رایج است! رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی ۲۴ سال قبل در تاریخ ۴ تیر ۱۳۷۹ در دیدار مرحوم آیت‌الله امینی و برخی از محققان مجلس خبرگان، این آسیب بزرگ را گوشزد کرده و فرمودند: «عیب کار ما در حوزه‌های علمیه این بوده است که در زمینه مسائل فقهی یا اصولی هم که تحقیق کرده‌ایم غالبا آفاق جدید را کمتر مورد نظر قرار داده‌ایم و همین طور عمیق، پایین رفته‌ایم. کارهایی را که فقهای بزرگ کرده‌اند، می‌بینید دیگر؛ گاهی اوقات شگفت‌اور است اما همه همین طور عمقی به طرف پایین است هیچ سعه افاقی ندارد و انسان سرزمین‌های جدید را مشاهده نمی‌کند.» #حوزه_علمیه #فقه #پژوهش #الهیات_کاربردی 🆔https://eitaa.com/joinchat/1153171503C4349780964 🌹

🟡«جامی که توان دید در او راز جهان را» 🔻تحلیلی درباره دروس خارج فقه حوزه علمیه قم 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ همانطور که رهبر فرزانه انقلاب سالیان قبل فرموده‌اند «فقه، ستون فقرات حوزه‌های علمیه است». در این میان، دروس «خارج فقه» که نمایشگر عالی‌ترین و جدیدترین دیدگاه‌ها، رویکردها، نقدها و بررسی‌ها در موضوعات فقهی توسط قوی‌ترین و برجسته‌ترین استادان حوزه‌های علمیه است «آیینه تمام‌نمای هویت، ظرفیت و استعدادهای بالفعل شده علمی حوزویان است». «دروس خارج فقه حوزه علمیه قم به مثابه جامی است که می‌توان در آن توش و توان علمی و حتی آینده علمی حوزه‌های علمیه را مشاهده کرد.» به همین دلیل، با تحلیل دروس خارج فقه می‌توان نقاط قوت و ضعف حوزه‌های علمیه را بهتر درک کرد. دروس خارج فقه در سال‌های اخیر، از نظر کمّی، رشدی چشم‌گیر و بی‌سابقه داشته‌اند. به طوری که در سال جاری (۱۴۰۳) ۴۶۲ درس خارج فقه در حوزه علمیه قم توسط ۳۵۶ استاد سطوح عالی تدریس می‌شود. این آمار حاکی از رشدی صددرصدی نسبت به ده سال گذشته است. از نظر تنوع و موضوع‌بندی عناوین درسی نیز، شاهد تحولاتی امیدبخش هستیم. تدریس موضوعاتی مثل فقه اداره، فقه امنیت، فقه بیمه، فقه پزشکی، فقه پولشویی، فقه جمعیت، فقه رسانه، فقه هوش مصنوعی و امثال آن، هر چند به صورت یک روز در هفته و با تعداد اندکی شاگرد، نشانه‌ای از تحولات امیدبخش در پویایی و حیات علمی حوزه‌های فقهی است. ♦️اما با ‌نگاهی جامع‌تر به موضوعات مورد بحث و تعداد شاگردان شرکت‌کننده در هر یک از موضوعات لازم است به چند نکته مهم توجه کنیم: اولاً، معلوم می‌شود هنوز هم حجم عظیمی از دروس خارج فقه، به فقه فردی اختصاص دارد؛ و هنوز موضوعات فقه اجتماعی و فقه نظام چندان جای خود را در دروس خارج باز نکرده‌اند؛ ثانیاً، معلوم می‌شود که محور بسیاری از دروس، موضوعاتی است که هیچ امیدی به نوآوری و تحول خاصی در آنها نیست! به عنوان مثال، فقط در حوزه علمیه قم، ۶۴ درس خارج فقه با موضوع «صلاه»، ۵۹ درس با موضوع «طهارت»، ۳۷ درس با موضوع «حج»، ۳۵ درس با موضوع «بیع و خیارات» و ۱۶ درس با موضوع «صوم» ارائه می‌شود! و بعید می‌دانم حتی مدرسان این دروس هم ادعایی نسبت به نوآوری و تحول در مسائل و احکام این موضوعات داشته باشند! ثالثاً، پیشنهاد می‌شود معاونت محترم آموزش حوزه علمیه (۱) فراتحلیلی درباره تفاوت‌های روش‌شناختی مدرسان این دروس و یا نوآوری‌های هر کدام از آنان در این موضوعات انجام دهد؛ تا معلوم شود که نتیجه این همه سرمایه علمی و آموزشی حوزه در این موضوعات چیست. (۲) توضیحی درباره ضرورت برگزاری این تعداد از دروس خارج در این موضوعات آن هم فقط در حوزه علمیه قم ارائه دهد؛ (۳) روشن کند که آیا مدیریت آموزش حوزه در تنظیم مواد درسی و توزیع عناوین فقهی و مدیریت محتوایی عناوین درسی نقشی دارد یا آنکه منفعلانه فقط به ثبت دروس درخواستی استادان اقدام می‌کند. رابعاً، با ملاحظه عناوین دروس (۴۶۲ عنوان) جای خالی برخی از اهمّ موضوعات و مسائل مورد نیاز جامعه کاملاً احساس می‌شود. به عنوان مثال، جای خالی موضوعاتی مثل فقه حیوانات، فقه محیط زیست، فقه آب، فقه پوشش، فقه شهرسازی و معماری، فقه مقاومت، فقه روابط بین المذاهب، فقه روابط بین الادیان، و امثال آن که از موضوعات مبتلا به جامعه‌اند، دیده می‌شود. البته نکات دیگری هم در این زمینه هست که «شرح این هجران [که بهتر است بگویم «خسران»] و این خون جگر / این زمان بگذار تا وقت دگر» #حوزه_علمیه #فقه 🆔https://eitaa.com/joinchat/1153171503C4349780964 🌹

◻️نسبت میان فقه و حکومت و شاخص تعیین مجتهدان واقعی و غیرواقعی از نگاه امام خمینی 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [یک] امام خمینی(ره) در پیام موسوم به «منشور روحانیت»، در عباراتی کوتاه، تبیینی بسیار عمیق و دقیق از جامعیت و کارآمدی فقه شیعی و رابطه آن با حکومت اسلامی ارائه می‌دهد. [دو] به اعتقاد امام: «فقه» عبارت است از «تئورى واقعى و كامل اداره انسان از گهواره تا گور» «حکومت اسلامی» نیز عبارت است از: «فلسفه عملى تمامى فقه در تمامى زواياى زندگى بشريت»؛ «نشان دهنده جنبه عملی فقه در برخورد با تمامی معضلات اجتماعی و سیاسی و نظامی و فرهنگی»؛ «پیاده کننده اصول محکم فقه در عمل فرد و جامعه» «نشان دهنده توانایی فقه برای پاسخ به همه معضلات و مسائل در زندگی فردی و اجتماعی» [سه] #امام_خمینی(ره) دو نکته مهم را در این زمینه گوشزد می‌کند: نخست اینکه مجتهدان واقعی چنین نگاهی به فقه دارند. یعنی یک مجتهد واقعی و راستین هرگز نمی‌تواند نگاهی سکولار به فقه اسلامی داشته باشد؛ کسی که فقه اسلامی را فهمیده باشد نمی‌تواند نسبت به ارائه راه‌حل‌های فقهی برای حل معضلات فردی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و نظامی و اقتصادی اظهار ناتوانی کرده یا بی‌تفاوت باشد. و دوم آنکه مهم‌ترین دلیل مخالفت استکبار جهانی و اذناب داخلی‌ آن با حکومت اسلامی «ترس از آن است که فقه و اجتهاد، جنبه عینی و عملی پیدا کند و قدرت برخورد در مسلمانان به وجود آورد.» (صحیفه امام،‌ج۲۱، ص۲۸۹) #حوزه_علمیه #فقه #اجتهاد @Ahmadhoseinsharifi 🌹

◻️مجتهدان مرده! 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ فلسفه رجوع به مجتهد زنده این است که بتواند برای مشکلات نوپدید، راه‌حل‌هایی نو پیدا کند؛ راه‌حل‌هایی که به صورتی ضابطه‌مند، از متون و منابع اسلامی معتبر، استنباط و استخراج شده باشند. و الا اگر نیازها و مسائل و مشکلات نوپدید نبود و اگر اعتقاد بر این نبود که دین خاتم برای همه مسائل و مشکلات بشری، راه‌حل‌های شرعی و الهی دارد، تقلید از زنده و مرده تفاوتی نداشت. بر همین اساس، اگر مجتهدی به مسائل و مشکلات جدید توجه نکند، حال یا از روی بی‌اعتنایی و یا از روی بی‌آگاهی، به تعبیر #شهید_مطهری «او را باید در صف مردگان به شمار آورد.» (مجموعه آثار، ج۲۴، ص۸۷) #فقه #اجتهاد @Ahmadhoseinsharifi 🌹

◻️«فقه استکبارستیز» و «حوزه آینده‌بین» در کلام امام خمینی 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ امام خمینی در واپسین ماه‌های عمر مبارک‌شان ( در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۶۷) در پیام نسبتاً مفصلی که با عنوان «منشور روحانیت» مشهور شد، خطاب به همه روحانیان و عالمان دین می‌فرماید: «ما باید بدون توجه به غرب حیله‌گر و شرق متجاوز و فارغ از دیپلماسی حاکم بر جهان در صدد تحقق فقه عملی اسلام برآییم و الّا مادامی که فقه در کتابها و سینه علما مستور بماند، ضرری متوجه جهانخواران نیست و روحانیت تا در همه مسائل و مشکلات حضور فعال نداشته باشد، نمی‌تواند درک کند که #اجتهاد مصطلح برای اداره جامعه کافی نیست. حوزه‌ها و روحانیت باید نبض تفکر و نیاز آینده جامعه را همیشه در دست خود داشته باشند و همواره چند قدم جلوتر از حوادث، مهیای عکس العمل مناسب باشند. چه بسا شیوه‌های رایج اداره امور مردم در سالهای آینده تغییر کند و جوامع بشری برای حل مشکلات خود به مسائل جدید اسلام نیاز پیدا کند. علمای بزرگوار اسلام از هم اکنون باید برای این موضوع فکری کنند.» (صحیفه امام،‌ج۲۱، ص۲۹۲) #حوزه_علمیه #امام_خمینی #فقه @Ahmadhoseinsharifi 🌹

◻️مدیریت و نظارت و جایگاه قاعده «حمل بر صحت»؟ 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 🔻از مهم‌ترین ارکان #مدیریت، «نظارت» است. #نظارت دائم بر فرایند‌ها و عوامل انسانی به ویژه مدیران میانی. #امیرمؤمنان علیه السلام در توصیه خود به مالک اشتر می‌گوید: ثُمَّ تَفَقَّدْ أَعْمَالَهُمْ، وَابْعَثِ الْعُيُونَ مِنْ أَهْلِ الصِّدْقِ وَالْوَفَاءِ عَلَيْهِمْ، فَإِنَّ تَعَاهُدَکَ فِي السِّرِّ لاِمُورِهِمْ حَدْوَةٌ لَهُمْ عَلَى اسْتِعْمَالِ الاْمَانَةِ، وَالرِّفْقِ بِالرَّعِيَّةِ وَتَحَفَّظْ مِنَ الاْعْوَانِ، فَإِنْ أَحَدٌ مِنْهُمْ بَسَطَ يَدَهُ إِلَى خِيَانَة اجْتَمَعَتْ بِهَا عَلَيْهِ عِنْدَکَ أَخْبَارُ عُيُونِکَ، اکْتَفَيْتَ بِذَلِکَ شَاهِداً، فَبَسَطْتَ عَلَيْهِ الْعُقُوبَةَ فِي بَدَنِهِ، وَأَخَذْتَهُ بِمَا أَصَابَ مِنْ عَمَلِهِ، ثُمَّ نَصَبْتَهُ بِمَقَامِ الْمَذَلَّةِ، وَوَسَمْتَهُ بِالْخِيَانَةِ، وَقَلَّدْتَهُ عَارَ التُّهَمَةِ؛ سپس رفتار كارگزاران را بررسى كن، و جاسوسانى راستگو، و وفا پيشه بر آنان بگمار، كه مراقبت و بازرسى پنهانى تو از كار آنان، سبب امانت دارى، و مهربانى با رعيّت خواهد بود. و از همكاران نزديكت سخت مراقبت كن، و اگر يكى از آنان دست به خيانت زد، و گزارش جاسوسان تو هم آن خيانت را تأييد كرد، به همين مقدار گواهى قناعت كرده او را با تازيانه كيفر كن، و آنچه از اموال كه در اختيار دارد از او باز پس گير، سپس او را خوار دار، و خيانتكار بشمار، و طوق بد نامى به گردنش بيفكن» 🔸بر این اساس یکی از ارکان و پایه‌های مدیریتِ درست این است که یک مدیر و مسؤول (در هر سطحی که مدیریت و مسؤولیت دارد) لازم است به صورت مستمر اعمال و کارهای زیردستان خود را زیر نظر داشته باشد. پیوسته از کار آنها جستجو کند. نسبت به درستی انجام‌ کارها توسط آنها اطمینان حاصل کند. برای این کار «ناظران» و «عیونی» را مشخص کند؛ اعم از ناظران مشخص و نام و نشان‌دار یا ناظران پنهان و نامشخص. و اعم از نظارت انسانی یا نظارت ماشینی و دوربینی و با بهره‌گیری از ابزارهای هوش‌مصنوعی و امثال آن. 🔻معنای این توصیه آن است که در کارهای مدیریتی و اداری و سازمانی و در رابطه مدیران و زیرمجموعه‌های خود نباید بر اساس قاعده فقهیِ «حمل فعل مسلمان بر صحت» عمل کرد. حتی اگر مطمئن باشیم که مدیران یا کارکنان ما «خیانت» نمی‌کنند؛ باز هم نباید از نظارت بر اعمال آنها غافل شویم؛ زیرا هر چند تعمداً خیانت نمی‌کنند؛ اما ممکن است «اشتباه» یا «سستی» و «تنبلی» کنند. (رهبر انقلاب، ۱۲ دی ۱۳۷۰) و یکی از وظایف حتمی مدیران آن است که همواره اسباب نشاط و فعالیت و سرزندگی را در زیرمجموعه خود فراهم کنند. اگر در جایی سستی یا تنبلی هم دیدند، بلافاصله آن را درمان کنند. 🔸رهبر فرزانه انقلاب در توصیه به همه مدیران کشور می‌فرماید: «من هميشه به مديران مي‌گويم ... دائم مأموران و منتخبان خودتان را زير نظر داشته باشيد؛ دائم نگاه كنيد و از اينها غافل نشويد. ديده‌ايد كه نگهبان‌ها در شب نورافكن‌هايى را دائم مي‌چرخانند و گوشه‌ها را نگاه مي‌كنند؛ شما هم همين‌طور بايد به‌طور دائم امور را زير نظر داشته باشيد و نگاه كنيد؛ آيا تخلّفى در كارهايشان وجود دارد يا خير.» (۱۷ مهر ۱۳۸۴) #فقه #نهج‌البلاغه @Ahmadhoseinsharifi 🌹

🟡«جامی که توان دید در او راز جهان را» 🔻تحلیلی درباره دروس خارج فقه حوزه علمیه قم 🖊احمدحسین شریفی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ همانطور که رهبر فرزانه انقلاب سالیان قبل فرموده‌اند «فقه، ستون فقرات حوزه‌های علمیه است». در این میان، دروس «خارج فقه» که نمایشگر عالی‌ترین و جدیدترین دیدگاه‌ها، رویکردها، نقدها و بررسی‌ها در موضوعات فقهی توسط قوی‌ترین و برجسته‌ترین استادان حوزه‌های علمیه است «آیینه تمام‌نمای هویت، ظرفیت و استعدادهای بالفعل شده علمی حوزویان است». «دروس خارج فقه حوزه علمیه قم به مثابه جامی است که می‌توان در آن توش و توان علمی و حتی آینده علمی حوزه‌های علمیه را مشاهده کرد.» به همین دلیل، با تحلیل دروس خارج فقه می‌توان نقاط قوت و ضعف حوزه‌های علمیه را بهتر درک کرد. دروس خارج فقه در سال‌های اخیر، از نظر کمّی، رشدی چشم‌گیر و بی‌سابقه داشته‌اند. به طوری که در سال جاری (۱۴۰۳) ۴۶۲ درس خارج فقه در حوزه علمیه قم توسط ۳۵۶ استاد سطوح عالی تدریس می‌شود. این آمار حاکی از رشدی صددرصدی نسبت به ده سال گذشته است. از نظر تنوع و موضوع‌بندی عناوین درسی نیز، شاهد تحولاتی امیدبخش هستیم. تدریس موضوعاتی مثل فقه اداره، فقه امنیت، فقه بیمه، فقه پزشکی، فقه پولشویی، فقه جمعیت، فقه رسانه، فقه هوش مصنوعی و امثال آن، هر چند به صورت یک روز در هفته و با تعداد اندکی شاگرد، نشانه‌ای از تحولات امیدبخش در پویایی و حیات علمی حوزه‌های فقهی است. ♦️اما با ‌نگاهی جامع‌تر به موضوعات مورد بحث و تعداد شاگردان شرکت‌کننده در هر یک از موضوعات لازم است به چند نکته مهم توجه کنیم: اولاً، معلوم می‌شود هنوز هم حجم عظیمی از دروس خارج فقه، به فقه فردی اختصاص دارد؛ و هنوز موضوعات فقه اجتماعی و فقه نظام چندان جای خود را در دروس خارج باز نکرده‌اند؛ ثانیاً، معلوم می‌شود که محور بسیاری از دروس، موضوعاتی است که هیچ امیدی به نوآوری و تحول خاصی در آنها نیست! به عنوان مثال، فقط در حوزه علمیه قم، ۶۴ درس خارج فقه با موضوع «صلاه»، ۵۹ درس با موضوع «طهارت»، ۳۷ درس با موضوع «حج»، ۳۵ درس با موضوع «بیع و خیارات» و ۱۶ درس با موضوع «صوم» ارائه می‌شود! و بعید می‌دانم حتی مدرسان این دروس هم ادعایی نسبت به نوآوری و تحول در مسائل و احکام این موضوعات داشته باشند! ثالثاً، پیشنهاد می‌شود معاونت محترم آموزش حوزه علمیه (۱) فراتحلیلی درباره تفاوت‌های روش‌شناختی مدرسان این دروس و یا نوآوری‌های هر کدام از آنان در این موضوعات انجام دهد؛ تا معلوم شود که نتیجه این همه سرمایه علمی و آموزشی حوزه در این موضوعات چیست. (۲) توضیحی درباره ضرورت برگزاری این تعداد از دروس خارج در این موضوعات آن هم فقط در حوزه علمیه قم ارائه دهد؛ (۳) روشن کند که آیا مدیریت آموزش حوزه در تنظیم مواد درسی و توزیع عناوین فقهی و مدیریت محتوایی عناوین درسی نقشی دارد یا آنکه منفعلانه فقط به ثبت دروس درخواستی استادان اقدام می‌کند. رابعاً، با ملاحظه عناوین دروس (۴۶۲ عنوان) جای خالی برخی از اهمّ موضوعات و مسائل مورد نیاز جامعه کاملاً احساس می‌شود. به عنوان مثال، جای خالی موضوعاتی مثل فقه حیوانات، فقه محیط زیست، فقه آب، فقه پوشش، فقه شهرسازی و معماری، فقه مقاومت، فقه روابط بین المذاهب، فقه روابط بین الادیان، و امثال آن که از موضوعات مبتلا به جامعه‌اند، دیده می‌شود. البته نکات دیگری هم در این زمینه هست که «شرح این هجران [که بهتر است بگویم «خسران»] و این خون جگر / این زمان بگذار تا وقت دگر» #حوزه_علمیه #فقه 🆔https://eitaa.com/joinchat/1153171503C4349780964 🌹