نویسندگان حوزوی
🔺توهم دینداری تأملی بر یکی از آسیب‌های پنهان اخلاقی در زیست طلبگی در نگاه دینی، دینداری نه در ظواهر، که در عمق باور و صداقت درونی انسان با خدا معنا می‌شود. ایمان، حقیقتی قلبی است که عمل، تنها جلوه‌ی بیرونی آن است؛ و شریعت، نظامی از مناسک و احکام است برای زنده‌نگه‌داشتن همین باطن. به‌عبارتی، رفتار دینی اصالت ندارد، بلکه آینه‌ای است برای یادآوری آن‌چه باید در دل باشد. در این میان، یکی از آسیب‌های جدی اما کمتر شناخته‌شده در زندگی علوم دینی، توهم دینداری ناشی از «زیستن در جماعت مؤمنان» است. طلبه در فضای حوزه‌ی علمیه، هم‌نشین علم و فقاهت است؛ در میان جمعی از اهل عبادت و تهجد، حلقه‌های درس و مباحثه، مجالس روضه و ذکر اهل‌بیت (ع). اما همین بستر دینی، اگر با آگاهی و مراقبه همراه نباشد، می‌تواند چنان بستر غفلتی شود که آدمی در آن، از خود غایب شود و حقیقت ایمان را با صحنه‌ی آن اشتباه بگیرد. طلبه‌ای که هر روز در جمع نمازگزاران است، ممکن است به‌تدریج گمان برد که نمازگزار بودن او، مساوی با مؤمن بودن اوست. وقتی همه‌ی اطرافیان او اهل دیانت‌اند، دیگر نیازی به بازنگری در درون خود احساس نمی‌کند. حضور در محیطی دینی برای او به عادتی بدل می‌شود که نه از سر ایمان، بلکه از سر جغرافیا و ادامه می‌یابد. این‌جاست که عادت دینی، جای یقین ایمانی را می‌گیرد؛ و جبر محیط، جای انتخاب معنوی را. این توهم زمانی آشکار می‌شود که طلبه به فضایی غیردینی وارد می‌شود؛ دانشگاه، محل کار، سفر، یا هر موقعیتی که نشانی از جماعت مذهبی در آن نیست. ناگهان در درونش احساس اضطراب می‌کند، حس بی‌پناهی، حس دوری از خدا. این احساس، برخلاف تصور، نشانه‌ی قوت ایمان نیست. بلکه نشان می‌دهد که ایمانش نه بر محور درون، بلکه بر دوش محیط استوار بوده است. ایمانِ راستین، آن است که در تنهایی و غربت نیز تاب بیاورد. همچنان‌که حضرت یوسف (ع) در زندان، و حضرت ابراهیم (ع) در میان مشرکان، و امام سجاد (ع) در فضای اختناق اموی، نه تنها دین‌دار ماندند، بلکه از درون شعله‌ورتر شدند. حضور در جمع مذهبی، اگرچه نعمتی بزرگ است، اما به‌شرط آن‌که غفلت‌زاست نباشد. حضور باید زمینه‌ی باشد، نه حجابی بر توهم. نباید جماعت دینداران، آدمی را از مراقبه‌ی نفس بی‌نیاز سازد. باید همواره این پرسش را در دل زنده نگاه داشت که «اگر من در این فضا نبودم، آیا همچنان اهل دیانت می‌بودم؟» سخن پایانی حوزه‌های علمیه، محافل ذکر و هیئات مذهبی باید به‌جای اطمینان‌بخشی‌های سطحی، ما را به بیداری عمیق‌تر دعوت کنند. دینداری اصیل، در خلوت ساخته می‌شود، نه در جمع؛ و جماعت، باید محرّک این خلوت درونی باشد، نه جایگزین آن. ✍️ سه_میم @howzavian_yazd
311 مشاهده