📌 پرونده چهارم: #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت اول 📝 در تزاحم اقتصاد و سلامت کدام اهم است؟ (نکاتی از بخش اول #یادداشت_صوتی استاد جواد مجتهد شبستری، مدرس سطح عالی، عضو مجلس خبرگان) 🔸 در تزاحم ضررین که در اینجا منظور ضرر در اقتصاد و ضرر در سلامت مردم طرح میشود فقها فرموده اند باید ضرر اهم مقدم شود. یعنی اگرچه اقتصاد متضرر می شود اما سلامت جامعه اولویت دارد. 🔸 علاوه بر این در اینجا تمام آحاد اجتماع در معرض بیماری هستند؛ درست است که شدت و ضعف دارد اما ضرر به حساب می آید اگرچه مسئله حفظ نفس در بین نباشد و تنها بیماری افراد مطرح باشد. 🔸 مضافاً بر اینکه در اینجا اگرچه میزان احتمال که همان درصد مرگ و میر افراد مبتلا است کم باشد اما به دلیل قوی بودن محتمَل که همان مرگ و میر است باید احتیاط کرد. 🔸 شاید این تزاحم ضررین و جوابی که داده شد را در مساله ای مانند تصادفات جاده ای مورد خدشه قرار دهید و بگویید آنجا هم میبایست به خاطر قوی بودن محتمَل، رانندگی را تعطیل کنیم که در پاسخ میگوییم نیازی نیست بخاطر کم کردن ضرر، جاده ها را تعطیل کنیم زیرا با وضع قوانین این مخاطرات به حداقل رسیده و قابل کنترل می شود به طوری که دیگر ضرر قابل اعتنایی نیست. همینطور درباره مسئله هایی مثل طرح ترافیک و غیره. 🔸 بنابراین در این شرایط اگرچه مردم بواسطه اعلام شرایط اضطراری متضرر می شوند و کسب و کار و بازار و صنعت تعطیل می شود اما برای جلوگیری از ضرر اهم باید ضرر مهم را پذیرفت. @manaatt

📌پرونده چهارم: #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت دوم 🎞 بررسی ضمان حاکمیت در چارچوب قاعده احسان ■ بخش دوم #یادداشت_صوتی استاد جواد مجتهد شبستری | مدرس سطوح عالی، عضو مجلس خبرگان رهبری @manaatt

📌 پرونده چهارم: #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت دوم 📝 بررسی ضمان حاکمیت در چارچوب قاعده احسان (نکاتی از بخش دوم #یادداشت_صوتی استاد جواد مجتهد شبستری، مدرس سطح عالی، عضو مجلس خبرگان رهبری) 🔸 دلیل قاعده احسان که ما علی المحسنین من سبیل است عموم و اطلاق دارد و هر فعل محسنانه ای را که از جمله آن خدمات دولت به مردم می باشد را شامل میشود. 🔸 لذا دولت می تواند برای جلوگیری از ضرر بیشتر مردم، ضرر کمتری به آنها وارد کند. بر این اساس اگر اعلام شرایط اضطراری، فرد یا عده ای را از جهت اقتصادی متضرر کند دولت نباید مواخذه بشود چه از نظر تکلیفی یعنی عقاب و چه از نظر وضعی یعنی ضمان هر دو از او مرفوع است. این مثال در فقه مشهور است که برای نجات جان ساکنین یک کشتی اموال آنها را به دریا می ریزند و در قبال این کار ضامن هم نیستند. 🔸مراد از محسن کسی است که فایده ای را به دیگری برساند یا جلو ضرر او را بگیرد. به عبارت دیگر یا جلب منفعت کند یا دفع ضرر. حتی بعضی از فقها فرموده اند اگر کسی در مقام احسان بود اما فعل او عملاً محسنانه نبود و مثلا مال کسی را تلف کرد، باز هم ضامن نیست. 🔸 حتی در مواردی که محسن ید مأذونه نداشته باشد باز هم سبیلی بر او نیست و ضمان ندارد. بر این اساس هر کسی که قصد خدمت داشته باشد مثل ولی که برای مصلحت مولی علیه کار می کند و یا قیم، البته در صورت عدم تعدی و تفریط ضامن نیست. 🔸 لذا با توجه به عموم و اطلاق دلیل قاعده احسان، اگر دولت در راه خدمت به مردم ضرری را وارد بکند چه بخواهیم آن را حاکم در نظر بگیریم یا وکیل و یا اجیر فرقی نمی کند و ضامن نیست. @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی - قسمت چهارم ▪︎ ملاک در تزاحمات اقتصادی ناشی از کرونا چیست؟ (بخش اول: لزوم بررسی ابعاد مختلف موضوع) 🎙 #یادداشت_صوتی استاد سیدتقی حسینی، مدرس سطح عالی و خارج فقه @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی - قسمت چهارم 🎙 ملاک در تزاحمات اقتصادی ناشی از کرونا نکاتی از بخش اول #یادداشت_صوتی استاد سیدتقی حسینی: 🔸 یکی از مباحث دامنه دار فقهی در شرایط کرونایی مروبط به رفتار دولت مردان و تصمیمات حاکمیتی است. آیا باید طبق دستورات حوزه سلامت رفتار کرد و مانع از برخی کسب و کارها شد؟ یا این جلوگیری را انجام نداد که نتیجه این تصمیم می تواند به شیوع تصاعدی این ویروس و تلفات انسانی بینجامد؟ 🔸 در نگاه ابتدایی ممکن است کسی بگوید: در اینجا دوران میان حفظ مال یا حفظ جان است. که در اینصورت ادله خاصّه ای داریم که فی نفسه حفظ جان بر حفظ مال را مقدم می کند. در این صورت بندی اولیه ملاک باب تزاحم که همان «أقوی ملاکاً» است وجود دارد. اما با نگاه دقّی می بایست به تقسیم بندی ذیل در خصوص موضوعات توجه کرد. ما در موضوعات فقهی با دو نوع موضوع مواجه هستیم: ۱. موضوعات فردی ۲. موضوعات کلان اجتماعی و بلکه تاریخی و تمدنی. که هر کدام از این انواع حیثیات مختلفی را در پی دارد. 🔸اگر موضوع مورد بحث را در چارچوب موضوعات فردی ببینیم به جهت بسیط بودن، می توان گفت که باید مال را فدای جان کرد. اما در چارچوب موضوعات کلان اجتماعی، ممکن است به عنوان اولی همانند موضوعات فردی باشد اما به عنوان ثانوی مساله متفاوت شود و حفظ مال مقدم باشد. چرا که موضوعات اجتماعی نوعاً موضوعات چند ضلعی و مرکب هستند. مثلا ممکن است که یک تصرف در حوزه اقتصاد چنان باعث کندی شتاب اقتصاد شود که تاثیرات تاریخی در روند رشد و پویایی اقتصادی شما داشته باشد. و جان و مال هزاران نفر به مرور و تدریج به خطر بیفتد و نهاد حاکمیت در آینده شرایط فعالیت های مطلوب در حوزه سلامت را به خاطر ضربه های اقتصادی قبلی از دست داده باشد. 🔸آیا وظیفه حاکمیت فقط اداره امروز جامعه است یا اداره توئم با تمدن سازی وظیفه اوست؟ لذا اینگونه تصرفات، هم تصرفات فردی و هم تصرفات تاریخی و تمدنی است که هم تأثیرات فی نفسه و هم تأثیرات مرتبط در حوزه های دیگر دارد، فلذا می بایست هم اوصاف کمی را مد نظر قرار داد و هم اوصاف کیفی را. مثلا توقف زیرساخت های اقتصادی در ازای حفظ جان چند انسان و در ازای تضییق معیشت چند انسان است؟ لذا باید موضوعات به صورت مرتبط با هم دیده شود تا متعلق تزاحم و اقوی ملاکا منقح شود. بر این اساس نمی توان حکمی واحد و یک پارچه برای تمامی صورت ها صادر کرد. باید گفت تفقه در این عرصه با تفقه در فقه فردی متفاوت است. 🔸 البته باید دقت داشت که روش تفقه، همان فهم عرفی از خطابات است که اصول فقه، روشمند کردن، قاعده مند کردن و به زبان علم در آوردن همین فهم عرفی از خطابات و منابع است. با همین اصول فقه موجود اما بر اساس موضوع شناسی منظومه ای و تاثیر و تاثرات مباحث، نوع تفقه نیز متفاوت می شود. همچنین باید گفت در ساحت موضوع شناسی منظومه ای، تطبیق خطابات بر موضوعات با همان روش عرفی مذکور نیز متفاوت میشود. 🔸 بنابراین هم در موضوعات و هم در تطبیقات دو نگاه و دو سطح متصور است. سطوحی که نگاهش بسیط و جزئی است که موضوعات و تطبیقات فی نفسه را در پی دارد. و سطوحی که نگاهش در سطح دقیق تری است و مسائل را مرتبط می بیند و موضوعات و تطبیقات مرتبط و نظام وار را در پی خواد داشت. این توجه و عنایت به سطوح مختلف، جوهره فقه جواهری در موضوعات مستحدثه است که می بایست با همان روش مندی اصول در تطبیق عرفی خطابات پیگیری شود. @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی - قسمت چهارم ▪︎ ملاک در تزاحمات اقتصادی ناشی از کرونا چیست؟ (بخش دوم: طرح مساله در قالب تزاحم اقتصاد و سلامت، تمام نیست) 🎙 #یادداشت_صوتی استاد سیدتقی حسینی، مدرس سطح عالی و خارج فقه @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی - قسمت چهارم 🎙 ملاک در تزاحمات اقتصادی ناشی از کرونا ▪︎نکاتی از بخش دوم #یادداشت_صوتی استاد سیدتقی حسینی 🔸 ناتمامی طرح مساله طرح مساله به نحو حفظ اقتصاد یا حفظ سلامت، طرح مساله ای تمام و کامل نیست. و نمی توان گفت که به سبب اطلاق ادله ای که از جانب شارع آمده، حفظ جان را و لو بلغ ما بلغ، مقدم کرده و طبق آن در مسائل حکم می کنیم. در نگاه مرکب و مرتبط ممکن است معادله تزاحم متفاوت باشد و مرجوحیت اقتصاد که به سبب نگاه فی نفسه به مساله بود، کنار گذاشته شود و به سبب آثار تاریخی و کلان مساله اقتصاد، حفظ جان را مرجوح کرده و نجات اقتصاد را ترجیح دهیم. عکس این مساله هم متصور است. به طوری که مساله حفظ جان در تصمیمات مربوط به کرونا را، تنها حفظ نفوس عده ای از افراد قلمداد نکنیم، بلکه آثار اجتماعی و بحران های ناشی از آن را مدنظر قرار دهیم. مثلا به سبب مرجوحیت سلامت، نشاط اجتماعی از بین برود و ترس و پژمردگی اجتماعی بر روابط افراد جامعه حاکم شود، به نحوی که آثار مخرب آن تا مدت مدیدی در جامعه نهادینه شود. بنابراین باید گفت موضوع شناسی وتفقه فقیه نظام در این مساله با فتوای فقیه فقه فردی متفاوت می شود. 🔸 منظومه های متزاحم در خصوص نگاه نظام وار به تزاحمات مورد بحث، می توان اینگونه عمل کرد که منظومه ای از اصول و عناوین را بر منظومه ای دیگر مقدم کنیم. بدین ترتیب که در ابتدا شاخص ها و اصولی را که از ادله استخراج می شود را مدنظر قرار داده و بگوییم مثلا در یک طرف تزاحم، ۳ اصل وجود دارد که شارع آنها را نسبت به بقیه اقوی شمرده است، و در طرف دیگر ۵ اصل وجود دارد که چنین وضعیتی دارد و در نهایت طرف دوم را ترجیح دهیم. به عنوان مثال می توان به اصول و مقاصد کلی زیر اشاره کرد: - تقدم جان بر مال - حفظ نظام - توسعه همه جانبه قدرت اسلامی و ... می بایست این اصول و مقاصد در همه مسائل، مورد توجه قرار گرفته شود تا بدانیم موقعیت فقهی مساله مورد نظر دقیقا چیست و مصداق چند عنوان از این اصول قرار گرفته است تا بتوان وزن مساله مورد نظر را در تشخیص اقوی ملاکا به دست آورد. 🔸حیل الحکومة به مثابه حیل القاضی بحث دیگر در خصوص حکومتداری و اجرا مطرح می شود. به طور کلی با دو دسته از احکام درمباحث فقهی مواجهیم: دسته اول احکام تشریعی صادره از شارع بما هو شارع است و دسته دیگر احکام و تصرفات سلطانی. در واقع در دسته دوم، شارع به متولی و حاکم خودش یک منطقة الفراغ اختصاص می دهد و اجازه تشریع و تصرفات سلطانی در آن حوزه را می دهد به طوری که بعضی از این تصرفات مقدمه ای برای از بین بردن تزاحم در مساله مورد نظر می شود. مثلا ممکن است به واسطه تصرفی که در حوزه رسانه و آموزش های عمومی انجام می شود، آثار بهداشتی و روانی ویروس کرونا به حداقل رسیده و در عین حال بتوان فعالیت ها و زیرساخت های اقتصادی را حفظ کرد. می توانیم در اینجا تنظیری به کار ببریم و بگوییم تصرفات سلطانی و حکومتی همچون حیل القاضی به کار می آید و شباهت هایی به آن مساله دارد. در آنجا قاضی حیلی را به کار می برد که حق منقح گشته و نوبت به بینه و یمین نمی رسد. بدین ترتیب که شرایط را به نحوی فراهم می کند که یکی از طرفین دعوا خودش حق را پذیرفته و یا اقرار کرده و فصل خصومت محقق می شود. در این شیوه از قضاوت، رضایت شارع مقدس نیز کسب شده است. از این دست موارد در قضاوت های امیرالمومنین صلوات الله علیه به صورت مکرر نقل شده است. در بحث تصرفات حکومتی هم می توانیم اصطلاحا این نگاه به مساله را حیل الحکومت نامگذاری کنیم و بگوییم حکومت در برخی مواقع به جای قضاوت بین دو امر و رجحان یکی بر دیگری، راهکارهایی را به کار گیرد تا تزاحمات تخصصا از بین برود. @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت ششم 🎙اهمیت مبادی معرفتی در حل مسائل فقهی ▪︎ #یادداشت_صوتی استاد حمید وحیدی، مدرس سطوح عالی @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت ششم 🎙جایگاه مبادی معرفتی در بررسی مسائل فقهی ▪︎ اهم نکات #یادداشت_صوتی استاد حمید وحیدی 🔸 نگاه جزیره ای و نقصان در استنباط در بررسی مسائل فقهی نباید به نحو جزیره ای عمل کرد. البته هر علمی سازوکار خود را دارد اما از طرفی نباید از تأثیر متعاضد علوم غافل شد. اگر فقیه متکلم زبردستی نباشد و یا اینکه در علوم عقلی پایگاه مستحکمی نداشته باشد، در خروجی های فقه خود دچار خلل و نقصان خواهد بود. به عنوان مثال: آیا به عنوان حکومت دینی یا به عنوان فرد مؤثر و یا حتی نسبت به خود، قرنطینه را در دستور کار قرار دهیم یا خیر؟ برخی به حدیثی استناد میکنند که رسول اکرم (ص) فرموده اند: لاعدوی(۱)؛ به این معنا که هیچ سرایتی در امراض نیست و اگر سرایتی وجود داشت، پس آن مورد اول چگونه مبتلا شده است؟ نکته ای در این بین مغفول مانده، اینکه همان پیامبری که در برخی موارد به نوعی امر به قرنطینه کرده(۲)، همان پیامبر فرموده اند:«لاعدوی». البته سند این روایات قابل بررسی است اما ما فرض را بر صحت استناد آنها می گذاریم. 🔸 حل تعارض متوهم نکته کلیدی در فهم این گونه روایات این است که ما نباید با رویکرد فقهی به روایات معرفتی بنگریم. یکی از این دو روایت در ساحت معرفتی سخن می گوید و دیگری در ساحت کنش بیرونی. در حدیث لا عدوی منظور این است که در مقام قلبی هیچ چیز را نباید دارای اثر دانست، چرا که تأثیر همه چیز به دست ملکوتی است که آن ملکوت به دست خدای متعال است.(۳) بنابراین این حدیث در فضای آیاتی همانند «وَ ما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ رَمى»(۴) سخن می گوید و نباید با استناد به حدیث «لاعدوی» تلاش های مداوا گرانه را نفی کرد. اما از طرفی هم نباید نگاه های مادی به مسئله داشت و با استناد ناصحیح به امثال آیه «لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى ‏» همه چیز را در سعی و تلاش خلاصه کرد. __________________________________ ۱- الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏۸، ص: ۱۹۶ ۲- صحیح البخاری، ج۷، ص: ۱۳۰- ۵۷۲۹ ۳- يس: ۸۳. فَسُبْحانَ الَّذي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُون‏ ۴- الأنفال : ۱۷ @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت هفتم 🎙بررسی وضعیت قرنطینه ▪︎ #یادداشت_صوتی استاد حمید وحیدی، مدرس سطوح عالی @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت هفتم 🎙 بررسی وضعیت قرنطینه ▪︎اهم نکات #یادداشت_صوتی استاد حمید وحیدی 🔸 موضوع شناسی قرنطینه برای بیماری های واگیر با دو موضوع مواجه هستیم؛ یک موضوع ایزوله است که مربوط به کسانیست که بیماریشان قطعی بوده و این مشکل بر ای آنها احراز شده است. موضوع دیگر قرنطینه است که به معنای جدا کردن و ایجاد حجز و مانع نسبت به افرادیست که مشکوک به بیماری هستند نه اینکه لزوماً بیمار باشند. تفاوت این دو موضوع باید در بررسی های فقهی لحاظ شود زیرا تاثیرات مهمی می تواند داشته باشد. اگر حضرت رسول (ص) فرموده اند که از افراد مجزوم فاصله بگیرید این مربوط به مسئله ایزوله است، اما موضوعی که ما الان درگیرش هستیم مربوط به قرنطینه می باشد که جدا کردن افراد مشکوک به بیماری است. بنابراین هرکدام از این دو موضوع باید جداگانه مورد بررسی فقهی قرار بگیرد. 🔸 وجه جمعی میان روایات در روایات از سویی از تعامل با اشخاصی که مبتلا به بیماری واگیردار هستند نهی شده ایم (۱) و از سوی دیگر شاهد این نقل هستیم که اهل بیت علیهم السلام با آنها تعامل داشته و حتی هم سفره شده اند.(۲) لذا این مسئله یک بررسی دلالی و فقه الحدیثی می طلبد. وجه جمعی که به نظر می رسد این است که روایاتی که امر به فاصله از بیماران واگیردار می کند، اشاره به این وجه دارد که به لحاظ پزشکی و بهداشتی باید از آنها اجتناب شود لذا آنها مربوط به جنبه بهداشتی موضوع هستند. از سوی دیگر روایاتی که بیانگر هم سفره شدن اهل بیت علیهم السلام با بیماران واگیردار است، جهتشان این است که فرار کردن شما نباید به معنای تحقیر و اهانت به شخصیت این افراد بوده باشد. به عبارت دیگر اگر ما از بیماران مجزوم دوری می کنیم این بدین معنی نیست که ما آنها را مبغوض شمرده، طردشان می کنیم و ایشان را مستحق اهانت می دانیم. لذا اهل بیت علیهم السلام می خواستند بفرمایند که درعین اینکه شما مسائل بهداشتی را رعایت می کنید بی احترامی نباید بکنید و نباید این مشکل را به حساب بد بودن آنها گذاشت. متأسفانه در فرهنگ مسیحیت در قرون وسطی این مسئله مطرح بوده که افراد مجزوم را مبغوضین خدا و مورد بلای از روی سخط الهی می دانستند. در نقل های تاریخی هم داریم که این بیماران را به محیط های جدای از جامعه بشری می بردند و در آنجا رها می کردند و آنها با وضع بسیار رقت انگیزی در آن محیط جان می دادند.(۳) __________________________________ ۱. فِرَّ مِنَ الْمَجْذُومِ فِرَارَكَ مِنَ الْأَسَد-من لا يحضره الفقيه، ج‏۳، ص: ۵۵۷ ۲. الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏۲، ص: ۱۲۳ 3. Covey, Herbert C. (2001). "People with leprosy (Hansen's disease) during the Middle Ages" @manaatt

📌 #چالش_های_فقهی_کرونایی قسمت هشتم 🎙قاعده لاضرر و شیوع کرونا ▪︎ #یادداشت_صوتی استاد حمید وحیدی، مدرس سطوح عالی @manaatt