📌ریشه‌های انحطاط و توسعه جوامع اسلامی از دیدگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی 🔷 در اوایل قرن ۱۹ میلادی (۵۱۳ق)، تمدن غرب از جنبه‌های گوناگون فکری، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هجوم همه‌جانبه خود علیه #جهان_اسلام را آغاز کرد. در واقع، در این دوره جوامع مسلمان با دو چهره متفاوت #تمدن_غرب آشنا شدند؛ یک چهره آن، جنبه علمی، تکنولوژیکی، عقل‌گرایی و ماتریالیسم بود و چهره دیگر، رویه استعماری آن که متأثر از اندیشه‌های استکباری و توسعه‌طلبانه بود. 🔶 در این شرایط، دو جریان فکری در #جهان_اسلام و از جمله #ایران شکل گرفت. یکی، جریان روشنفکران غرب‌گرا که با وجود طیف‌های متعدد درونی، نسخه بهره‌گیری از مبانی معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی تمدن غرب را برای برون‌رفت از وضعیت عقب‌ماندگی و رسیدن به رشد و توسعه تجویز می‌کرد. جریان دیگر که در مقابل جریان غرب‌گرا که نه تنها تمسک به آموزه‌های تمدن غرب و بهره‌گیری از مبانی معرفت‌شناسی غربی را برای رسیدن به توسعه مناسب نمی‌دید، بلکه پیشرفت و توسعه را در سایه تمسک به آموزه‌های اسلامی میسر می‌دانست. 🔷 معتقدان به این دیدگاه فکری بر آن بودند که نسخه برون‌رفت از وضعیت عقب‌ماندگی باید مبنای داخلی و بومی داشته باشد و مبتنی بر هویت اسلامی تدوین گردد. اصولی مانند بازگشت به اسلام اصیل، پیوند دین و سیاست، اتحاد اسلامی و یکپارچگی جهان اسلام، ارتباط میان دنیا و آخرت، علم و دین، علم و ایمان، دین و تمدن، و مبارزه با خودباختگی در برابر غرب، از مبانی مورد تأکید این جریان بود. 🔶 در دوره #سید_جمال‌الدین_اسدآبادی، جهان اسلام با دو بحران اساسی روبه‌رو بود: انحطاط داخلی و هجوم همه‌جانبه استعمار غربی. جوامع مسلمان از یک‌سو دچار رکود و ضعف در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بودند و از سوی دیگر، دولت‌های استعماری غربی به‌طور مستقیم کشورهای اسلامی را تحت سلطه و نفوذ خود قرار داده بودند. سید جمال با درک این وضعیت، تلاش کرد با بیداری اسلامی، اتحاد مسلمانان و مقابله با استعمار، جهان اسلام را از این شرایط بحرانی نجات دهد. با بررسی اندیشه‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی، در لابه‌لای نوشته‌ها و سخنرانی‌های وی می‌توان دلایل انحطاط جوامع اسلامی را در قالب دو دسته اصلی شامل عوامل درونی که از جامعه سرچشمه می‌گیرد(قبیل فاصله گرفتن از اسلام اصیل، ترک فضایل اخلاقی) و خودباختگی در برابر غرب و عوامل بیرونی که از بیرون جامعه برمی‌خیزد(مانند سلطه استعمار غربی بر جوامع اسلامی) دسته‌بندی نمود. 🔷 سید جمال با تفکر جدایی دین از سیاست مخالفت می‌کرد تا هم در جبهه داخلی، در برابر استبداد حاکم، مردم و قشرهای مختلف را به فعالیت سیاسی از موضع دین و براندازی حاکمیت‌های استبدادی و استقرار حکومت اسلامی و به دست گرفتن سرنوشت خویش سوق دهد و هم در جبهه خارجی، با شعور دینی و آگاهی گسترده سیاسی مسلمانان، مبارزه با استعمار را در همه ابعادش تعمیق و گسترش دهد. و خودباختگی در برابر غرب و تقلید کورکورانه از آن را که عمدتا از سوی روشنفکران غرب‌گرا ترویج و تبلیغ ‌می‌شد، یکی دیگر از عوامل انحطاط جوامع اسلامی می‌دانست. 🔶 او به‌عنوان یکی از پیشتازان اندیشه احیای دین و بازگشت به خویشتن، با برپایی یک نهضت فکری-سیاسی، راه‌حل را در بازگشت به «قواعد اصلی دین» به کمک عقل، اجرای دقیق احکام آن، و وحدت و انسجام جامعه می‌دانست. 🖇 متن کامل فصلنامه را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانش‌نامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید. #فصلنامه_۱۵_خرداد #حسین_جعفری_موحد #سید_جمال‌الدین_اسدآبادی #جهان_اسلام #تمدن_غرب #جهان_اسلام #ایران 🆔 @Bonyadtarikh‎