📕 دو قرن سکوت؛ محصول غلبه پانایرانیسم و احساسات نویسنده!
✅ همایون کاتوزیان اخیرا مصاحبهای با ایبنا (خبرگزاری کتاب ایران) داشته و گفته کتاب دو قرن سکوت نوشته عبدالحسین زرینکوب محصول غلبه پانایرانیسم و احساسات نویسنده بوده، نه واقعیت تاریخ. حالا بعد از این مصاحبه حمله کتابنخوانها به کاتوزیان شروع شده است.
✳️ او گفته: «مورخ، کارش تنها بازتابدهنده گذشته نیست، بلکه در بازسازی آن نیز نقش دارد. اگر مورخ کار خود را بداند و صداقت علمی داشته باشد و البته احتیاط و تلاش علمی را رعایت کند و سخنانش مستند و مبالغهآمیز نباشد، آنگاه نوشتههای او اعتبار خواهد داشت. اما اگر درباره موضوعی کوچک مقالهای بنویسد و درباره موضوعی بزرگ که در آن تخصص ندارد دو خط بیاساس بنویسد، این نه تقصیر تاریخ است و نه الزاما تقصیر مورخ، بلکه خطایی در روش است».
❇️ زرینکوب مورخی تمام عیار نبود که دو قرن سکوت را نوشت، او یک ادیب و علاقهمند به ادبیات فارسی بود و آثار تاریخیاش هم به همین جهت و از همین زاویه است. کاتوزیان به درستی این نکته را منعکس کرده: «مرحوم دکتر عبدالحسین زرینکوب؛ دوست من، در دهه سی کتابی نوشت با نام «دو قرن سکوت» او این کتاب را با نگاهی پانایرانیستی، ناسیونالیستی و احساسی نوشت؛ با این باور که عربها به ایران آمدند و دو قرن در ایران سکوت حاکم شد. اما این اصلا واقعیت ندارد. ما دورانهای شکوفایی علمی و فرهنگی مهمی داشتیم که در بستر فرهنگ ایران پس از اسلام شکل گرفت. سکوتی در کار نبود؛ تنها در آن دو قرن نخست، به زبان فارسی چیزی منتشر نمیشد، نه اینکه فارسی صحبت نمیکردند. در آن دوران، زبان عربی زبان بینالمللی اسلام بود؛ همانطور که ابنسینا در بخارا مینوشت، ابنخلدون در مصر مینوشت و دیگر دانشمندان در اندلس (اسپانیا) آثار خود را به عربی مینوشتند».
🔷 او درباره زبان علم که در آن دوران عربی بوده گفته: « اینکه آثار به زبان عربی نوشته میشد، به معنای سکوت نبود. زکریای رازی ساکت نبود؛ بلکه کتابهایش را به عربی مینوشت. البته زرینکوب در بحبوحه جریانهای پانایرانیستی و احساسات ضدعربی، دست به نگارش دو قرن سکوت زد و بعدها خود نیز متوجه این مسئله شد که بیشتر تحت تأثیر احساسات سیاسی زمانه بوده است. آنچه او گفته، درست نیست و آنچه مرادش بوده نیز نادرست است.
🔶 بازتاب دو قرن سکوت در میان برخی اقشار هم از زبان کاتوزیان شنیدنی است که خریدنش را مُد روز توصیف میکند: «امروز نیز، چون برخی در قشر تحصیلکرده و شماری از مردمی که منتقد جمهوری اسلامی هستند، گاهی آن را نتیجه ورود اعراب در ۱۴۰۰ سال پیش میدانند و همه این اتفاقات را حاصل اسلام میشمارند؛ در حالی که این برداشت نادرست است و بسیاری از رویدادها و تحولات تاریخی دیگر را نادیده میگیرند. بنابراین در روزگار کنونی دو قرن سکوت مُد میشود و فروش میرود. زرینکوب انسان مورخ، اهل قلم و باسوادی بود، اما در دو قرن سکوت احساسی رفتار کرده است. کتابی نیز نوشته شده بود که به صورت عالمانه ضعفهای زرینکوب را بررسی میکرد، اما چاپ نمیشد؛ زیرا تصور میکردند انتشارش باعث میشود مردم از نویسنده بدشان بیاید».
🖋حجتالاسلام محمدحسین جمالزاده
🖥 ســــــــــــــایــــــــتــــــــــــــــــ
📲 ایــــــــــــــــــــتــــــــــــــــــــــــا
📽 آپـــــــــــــــــــاراتـــــــــــــــــــــ
📚 انـــــتـــــشـــــاراتـــــــــــــــــ