افزایش ارزآوری از محل صادرات انجیر استهبان
✔️ بخش دوم
🔶 در حوزه فرآوری انجیر نیز اقدامات محدودی صورت گرفته است. تنها یک شرکت به نام «ستهبان» در این زمینه فعال است که محصولاتی همچون شربت و کلوچه انجیر تولید کرده و مهم‌ترین تولیدات آن «انرژی‌بار» و «نات‌بار» است. این شرکت درصدد توسعه محصولات جدیدی مانند پاستیل، چای کیسه‌ای و شربت است، اما با مشکلاتی نظیر تخصیص زمین در شهرک صنعتی و دریافت مجوز دانش‌بنیان روبه‌رو است. به‌طور کلی، فعالیت در زمینه فرآوری انجیر در منطقه بسیار محدود است.
🔷 محصولات جانبی مانند برگ و صمغ درخت انجیر که کاربردهای درمانی دارند، عملاً بلااستفاده مانده‌اند. همچنین محصولاتی چون شیره و جوشانده انجیر نیز توسعه نیافته‌اند. حتی در حوزه بسته‌بندی نیز صادرات با کارتن‌های ۱۰ کیلویی انجام می‌شود و بدون هیچ‌گونه برچسب یا فرآوری خاص در بازارهای خارجی عرضه می‌گردد. در حالی که همین شرکت فرآوری، صادرات مستقیم به کشورهایی مانند امارات را آغاز کرده است.
▪️ تامین آب مورد نیاز
🔶 یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، محدودیت منابع آب و افزایش فشارهای اقلیمی است. هرچند در این شرایط، توانمندی کشاورزان منطقه را در سازگاری با کم‌آبی و استفاده از ظرفیت آبخیزداری نشان می‌دهد، اما استمرار خشکسالی و تغییرات اقلیمی می‌تواند تهدید جدی برای آینده تولید باشد.
امسال به دلیل کاهش بارندگی، تولید محصول و برداشت باغ‌ها تقریباً به یک‌سوم کاهش یافته است. پیش‌تر به دلیل بارندگی مناسب، کاشت دیم رایج بود، اما در سال‌های اخیر به‌ویژه امسال باغ‌ها آسیب زیادی دیده‌اند. در منطقه استهبان 3 حلقه چاه عمیق وجود دارد که در بخش محدودی متمرکز شده‌اند و بخش شرقی استهبان دچار مشکل است. هزینه بالای استفاده از آب این چاه‌ها نیز بر مشکلات افزوده است؛ به‌گونه‌ای که بابت هر ساعت حدود سه میلیون تومان باید پرداخت شود. از سوی دیگر، اداره منابع آب مجوز حفر چاه‌های جدید را به دلیل قرار داشتن منطقه در محدوده دشت ممنوعه صادر نمی‌کند. افزون بر این، گفته می‌شود بخشی از آب این چاه‌ها به شهرهای دیگر اختصاص می‌یابد، در حالی‌که استفاده از آن در منطقه استهبان با محدودیت روبه‌روست.
▪️ افزایش بهره وری
🔷 راهکار پیشنهادی، هرس شدید درختان است که سبب افزایش مقاومت آن‌ها در برابر خشکسالی و کاهش مصرف آب می‌شود. در کنار این، راهکارهای اصولی‌تری نیز مطرح است. به‌عنوان نمونه، استفاده از سایبان برای درختان می‌تواند تا ۳۵ درصد مصرف آب را کاهش دهد، هرچند هزینه اجرای آن برای هر هکتار حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان است و بیش از ۸۰ درصد باغ‌ها به این نیاز دارند. با این وجود، بانک کشاورزی و سایر بانک‌ها تسهیلاتی در این زمینه ارائه نمی‌دهند.
🔶 مؤسسات خصوصی فعال در حوزه بهره‌وری ادعا می‌کنند که با آموزش‌هایی همچون نحوه گرده‌افشانی و شیوه صحیح هرس، می‌توان با هزینه‌ای حدود ۱۲ میلیون تومان، بهره‌وری و برداشت را تا ۳۰ درصد افزایش داد. در همین راستا، پیشنهاد شده است از ظرفیت ماده ۱۱۱ قانون برنامه هفتم استفاده شود. بر اساس این ماده، منافع حاصل از ارتقای بهره‌وری می‌تواند به کسانی تعلق گیرد که آن را ایجاد می‌کنند. برای نمونه، چند سال پیش بنیاد علوی علاقه‌مند به ورود به این حوزه بود، اما به دلیل نبود چنین امکانی موفق به اجرای برنامه نشد.
▪️ تغییر نحوه توزیع
🔷 راهکار دیگر این است که سهم برداشت از چاه‌های موجود در مناطقی که دارای چاه هستند کاهش یابد و در عوض، در مناطق فاقد چاه، مجوز حفر داده شود؛ بدون آنکه برداشت کل افزایش یابد. همچنین مسئله الگوی کشت نیز مطرح است. در شرایطی که منطقه استهبان مزیت جهانی در تولید انجیر دارد، بخشی از منابع آب به کشت محصولات دیگری چون ذرت و صیفی‌جات اختصاص می‌یابد.
🔶 در عین حال، باید توجه داشت که توسعه چاه‌های آب راهکار اصولی محسوب نمی‌شود و حتی می‌تواند به درختان آسیب بزند. از جمله آثار منفی آن، وابسته شدن درختان به آب خارج از الگوی طبیعی و ایجاد سم آفلاتوکسین است؛ سمّی که یکی از مزیت‌های انجیر ایران در مقایسه با ترکیه، عدم وجود آن است. از مزیت‌های منطقه استهبان آن است که دانشگاه شیراز و مرکز تحقیقات انجیر اداره جهاد کشاورزی، پژوهش‌هایی در سطح جهانی در این حوزه انجام داده‌اند. در صورت انجام موارد فوق می توان انتظار داشت که صادرات این حوزه، افزایش 2 تا 3 برابری داشته باشد.
✅ @asreiranian_ir