❌ نگاهی به رویکرد آمریکا در ملی شدن صنعت نفت؛ منطقِ پیچیده میانجیگری آمریکا #مقاله #چکیده #ملی_شدن_صنعت_نفت ایران به دست محمد #مصدق و رویدادهای پس از آن همانند چرایی میانجیگری آمریکا میان ایران و انگلستان از منطق پیچیده‌ای برخوردار است. آمریکا در فرایند ملی شدن صنعت نفت ایران در ابتدا تلاش داشت تا خود را به‌عنوان حامی ایران بازنمایی کند، اما این حمایت تا جایی ادامه داشت که ایران از خواسته 50-50 با شرکت نفت ایران و انگلیس فراتر نرود. پس از اوج‌گیری جنبش ملی شدن صنعت نفت، آمریکا میانجیگری خود را با هدفِ جلوگیری از کنترل کامل ایران بر صنعت نفت خود آغاز کرد. به‌تدریج و با حضور حزب توده در عرصه اجتماعی ایران، آمریکا افزایش قدرتِ جبهه ملی و جنبش ملی شدن صنعت نفت را با افزایش قدرت کمونیسم در ایران برابر دانست و ازاین‌رو به محدود کردن هر چه بیشتر آن اقدام کرد. برای مطالعه متن کامل این یادداشت بر روی تیتر کلیک کنید https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

❌ اصلاحات ارضی به روایت اسناد جاسوسی؛اعترافات طراحان اصلاحات ارضی #مقاله #چکیده به جز آمریکاییان برخی از کارشناسان ایرانی همچون اللهیار صالح نیز در تهیه این برنامه [: اصلاحات ارضی] همکاری داشتند و همین باعث شد تا دیدگاه‌ها و نتایج به‌دست‌آمده پیرامون اصلاحات ارضی با تفاوت‌ها و اختلاف‌‌سلیقه‌های زیادی روبه‌رو گردد، اما در نهایت قرار بر آن شد که اصلاحات ارضی به سبک اصلاحات ارضی هندوستان در ایران پیاده شود. در اجرای برنامه اصلاحات ارضی، رفرم‌های سیاسی بر اصلاحات اقتصادی اولویت داشت. گرچه این برنامه بخش کشاورزی و اصلاح الگوهای حاکم بر مالکیت را مدنظر قرار داده بود، اما موضوع ایجاد یک پایگاه اجتماعی جدید از دهقانان که مطیع حکومت باشند و نیز جلب رضایت افکار عمومی، بیش از سایر مسائل اولویت داشت. از این رو تمرکز بر این موضوع بدون در نظر گرفتن واقعیات اقتصادی، منجر به نتایج معکوس و مخدوش شدن بخش کشاورزی در زمینه تولید، نیروی کار و مناسبات حاکم بر آن گردید. برای مطالعه متن کامل این مقاله بر روی تیتر کلیک کنید https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

❌ گزارش ساواک از میزان محبوبیت «روحانیت» در میان مردم؛ جز عده‌ای قلیل همه موافق برخورد دولت با روحانیت هستند! #روزشمار #اسناد_ساواک #25_تیر_1343 در یک سند ساواک به تاریخ 25 تیر 1343 به نظرات اقشار مختلف مردم درباره روحانیون آمده است: «محترما به عرض می‌رساند در اجرای اوامر تیمسار ریاست ساواک به ساواک‌های خارج از مرکز ابلاغ گردیده بود که افکار و نظرات طبقات مختلف مردم منطقه استحفاظی خود را نسبت به روحانیون مخصوصا روحانیون مخالف و همچنین روشی را که برای جلوگیری از بی‌نظمی‌ها در مراسم عزاداری از طرف دولت اتخاذ گردیده تحقیق و بررسی نموده و نتیجه را گزارش نمایند». در ادامه این سند آمده است: «از مجموع پاسخ‌هایی که ساواک‌های مزبور ارسال داشته‌اند این طور نتیجه‌گیری می‌شود که نظر و افکار مردم نسبت به روحانیون و روشی را که دولت در مراسم عزاداری اتخاذ نموده می‌توان به چند طبقه تقسیم نمود: 1. طبقه جوانان و روشنفکران که به طور کلی نسبت به روحانیون نظر خوبی ندارند و از اقدامات دولت نسبت به آنان جانبداری می‌نمایند. 2. طبقه کسبه و تجار و... که پایبند اصول و عقاید مذهبی بوده و نسبت به طبقه روحانی احترام خاصی قائل‌اند و روشی را که دولت در برابر روحانیون مخالف اتخاذ می‌نماید مانع پیشرفت دین اسلام می‌دانند و برخی از این افراد متعصب مذهبی روش دولت را برای از بین بردن دین اسلام می‌دانند. 3. کارمندان دولت که از اقدامات اخیر دولت پیروی و حمایت می‌نمایند و نسبت به روش روحانیون موافق خوشبین هستند و در پاره‌ای از مواقع از اقدامات آنان طرفداری می‌نمایند و روحانیون مخالف را دست‌نشانده خارجی و تحت تأثیر و نفوذ مالکین سابق که مخالف اصلاحات ارضی بوده‌اند می‌دانند و هرگونه تصمیمی را که از طرف دولت برای جلوگیری از اقدامات مخالفت‌آمیز آنان اتخاذ می‌گردد استقبال می‌نمایند. 4. مالکین سابق که تعداد آنان انگشت‌شمار بوده و عموما از روحانیون جانبداری و در پاره‌ای موارد آنان را تشویق به مخالفت با اقدامات اخیر دولت و لوایح اصلاحی نموده و با هرگونه تصمیمی که برای جلوگیری از اعمال این طبقه گرفته می‌شود مخالف هستند. 5. عده‌ای از بانوان تحصیل‌کرده که از اقدامات دولت در مورد جلوگیری از اعمال خلاف روحانیون مخالف جانبداری می‌نمایند و از هرگونه تصمیمی که در این مورد گرفته می‌شود پشتیبانی می‌نمایند. به‌طور کلی از گزارشات واصله نتیجه‌گیری می‌شود که اکثریت مردم نسبت به روش دولت که در مراسم عزاداری اتخاذ گردیده با حسن نظر استقبال شده است. منبع: قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، ج 6، ص 211. در صفحه #اینستاگرام پژوهشکده تاریخ معاصر عضو شده و آن را به دوستان خود نیز معرفی کنید؛ 👇👇👇 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

‼️ گزارش فوق که طبیعتا برای «مقامات ساواک به ترتیب سلسله مراتب» تهیه و نوشته شده است و گزارش‌های مشابه نقش اساسی در فریب حاکمیت و برخورد آنان با منتقدین و سرکوب آنان داشت. در این گزارش چنان منتقدین دولت عده‌ای قلیل از جمله گروهی کارگر و کسبه که می‌شود به حسابشان نیاورد و عده‌ای مالک که منافعشان به خطر افتاده قلمداد شده است گویی آنان که در 15 خرداد 1342 خونشان در خیابان‌های تهران و برخی دیگر از شهرهای کشور بر زمین ریخته شد ایرانی و مخالف حکومت و موافق مرجعیت دینی و امام خمینی(ره) نبوده‌اند! این گونه گزارش‌ها حاکمیت و شخص شاه را چنان فریب داد که او گمان کرد با تبعید رهبر نهضت همه چیز پایان می‌یابد و یافته است و به ناگاه در یک ساله پایانی با سرازیر شدن مردم به خیابان‌ها مواجه و این بار دیگر دیر شده بود. #حسین_فردوست در بخشی از خاطرات خود با اشاره به تظاهرات عظیم روزهای 19 (تاسوعا) و 20 (عاشورا) آذرماه 1357می گوید: «محمدرضا و ازهاری با هلیکوپتر تمام سطح شهر را بازدید کردند. محمدرضا خطاب به ازهاری گفت: "همه خیابان‌ها مملو از جمعیت است، پس موافقین من کجا هستند؟" و ازهاری پاسخ داد: "در خانه‌هایشان!"» حسین فردوست، ظهور و سقوط حکومت پهلوی، تهران، انتشارات اطلاعات، 1371، ج 1، صص 589-590. در صفحه #اینستاگرام پژوهشکده تاریخ معاصر عضو شده و آن را به دوستان خود نیز معرفی کنید؛ 👇👇👇 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

❌رهبر انقلاب چه کسی را «روحانیِ کهنه‌کار سیاسی» نامید؟ /بهره‌گیری از آیت الله لنکرانی، برگ برنده استاد ابوالحسنی است رئیس #پژوهشکده_تاریخ_معاصر گفت: من اگر بخواهم آیت الله شیخ حسین لنکرانی را در یک کلام معرفی کنم، باید از همان تعبیر «روحانیِ کهنه کار سیاسی» که مقام معظم رهبری درباره ایشان به کار بردند استفاده کنم. متن کامل این گفت وگو را با کلیک بر روی تیتر بخوانید. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

❌ درخواست کمپانی انگلیسی برای امتیاز پنجاه‌ساله معادن یزد و زنجان! #روزشمار #2_مرداد_1343 «تهران‌مصور» نوشت: یک کمپانی انگلیسی به نام «ریوتین تو» به وزارت اقتصاد اطلاع داده است که برای استخراج سرب و روی از معادن یزد و زنجان حاضر به ده‌میلیون دلار سرمایه‌گذاری است. متخصصین این کمپانی انگلیسی در یزد (حاشیه کویر لوت) و زنجان به صنایع عظیم سرب و روی برخورده‌اند. کمپانی انگلیسی خواسته است که دولت ایران یک امتیاز پنجاه‌ساله برای استخراج معادن فوق به او بدهد. @iichs_ir

❌ «عدالت با شلاق اجرا شد»! #روزشمار #7_مرداد_1343 روزنامه «اطلاعات» نوشت: امروز حکم دادگاه درباره پسر بچه ده‌ساله‌ای که متهم به سرقت بود اجرا شد و مأمورین او را ده ضربه شلاق زدند. پسرک فریدون نام داشت و قبل از آنکه حکم ده ضربه شلاق درباره وی اجرا شود با خبرنگار ما صحبت کرد. او که به زحمت از گریه خود جلوگیری می‌کرد گفت: دو سال پیش در خیابان اناری «دخل» یک نانوایی را دزدیدند و مرا به جرم دزدی گرفتند. در همان جا صاحب مغازه و کارگران وی کتک مفصلی به من زدند و بعد تحویل کلانتری دادند. از کلانتری به دادسرا رفتم و آزاد شدم. دو سال گذشت تا اینکه امروز مرا به اینجا آوردند و گفتند: در دادگاه جنحه به ده ضربه شلاق محکوم شدی و حالا می‌خواهند شلاقم بزنند. از فریدون پرسیدم: حالا چه کار می‌کند؟ اشاره به بساط گردوفروشی خود کرد و گفت: کار می‌کنم ولی دلم می‌خواهد به جای آنکه هر روز گرفتار پوست کندن گردو و هر شب مشغول فروش آن باشم، مثل خیلی از بچه‌ها به مدرسه بروم و درس بخوانم، اما خرج شکم مادر و خواهرانم را که باید بدهد؟! @iichs_ir

❌ «جت‌های خریداری‌شده از آمریکا دیوار صوتی تهران را خواهند شکست»! #روزشمار #8_مرداد_1343 امروز اطلاع حاصل شد که روز یکشنبه 11 مردادماه طى یک سری پروازهای آزمایشی با هواپیمای شکاری جدید جت که با سرعت مافوق صوت پرواز می‌کنند دیوار صوتی شکسته خواهد شد و صدای مهیبی تهران را به لرزه درخواهد آورد. اداره روابط عمومی و امور روانی ستاد بزرگ ارتشتاران امروز اعلام داشت: هواپیماهای شکاری مافوق صوتی اف -5 که به وسیله شرکت هواپیماسازی «نور دپوپ» تکمیل گردیده و تحت برنامه کمک‌های نظامی آمریکا برای کشورهای جهان آزاد اختصاص داده شده است، از روز یکشنبه 11 تا 13 مردادماه در فرودگاه مهرآباد پروازهای نمایشی انجام خواهند داد و خلبانان نیروی هوایی شاهنشاهی ایران با این نوع هواپیماها پروازهای آشنایی انجام می‌دهند. @iichs_ir

❌ طرح نفوذ و ترور سپهبد بختیار! سه‌شنبه 16 اردیبهشت 1349 «... یک قرار ناهار با عجله... سپس به فرودگاه رفتم تا از شاه استقبال کنم. رأس ساعت 3 با روحیه خوب وارد شد. با هلیکوپتر به کاخ نیاوران رفتیم. شهبانو از ما استقبال کرد و عذر خواست که نتوانسته به فرودگاه بیاید. ... یادآوری کردم که گروهی از کردهای نقشبندی پذیرفته‌اند که به عنوان مهاجر به عراق "فرار" کنند. وقتی به آنجا برسند قطعا سپهبد بختیار با آنها تماس خواهد گرفت که در آن صورت بدا به حالش. شاه اعتراف کرد که ما توانسته‌ایم در خانه بختیار نفوذ پیدا کنیم، هرچند مأمورین ما هنوز موفق به اجرای نقشه خود نشده‌اند. با وجود این، با طرح من در ارتباط با کردها موافقت کرد. میزان اعتمادی که به من نشان می‌دهد، حقیقتا مرا شرمنده می‌کند.»1 #شرح_عکس سرهنگ #نادر_باتمانقلیچ ، فرمانده تیپ اردبیل، به اتفاق سیدسعید نقشبندی، رئیس طایفه نقشبندیه شماره آرشیو: 4197-4ع 1. #اسدالله_علم ، گفتگوهای من با شاه (خاطرات محرمانه امیراسدالله علم)، ج 1، تهران، طرح نو،‌ بهار 1371، ص 237. @iichs_ir

❌ مناسبت‌ها و زمینه‌های به صدارت رسیدن #قوام ! «...در آن موقع [دی‌ماه 1324] یکی از کسانی که برای به روی کار آمدن قوام‌السلطنه فعالیت می‌نمود مظفر فیروز بود که تا چند ماه قبل طرفدار پر [و] پا قرص آقاسیدضیاءالدین طباطبائی، دشمن شماره یک شوروی به قول روس‌ها بود، ولی چون میانه‌‌اش با او به‌هم خورده بود با محمدرضاشاه هم میانه خوبی نداشت به قوام‌السلطنه متمایل گردیده برایش سخت دست و پا می‌کرد و وکلا را به منزل قوام‌السلطه می‌آورد و به او التیمام می‌داد. همچنین با ابونصر عضد، نابرادری‌اش که از لیدرهای حزب توده بود، همکاری‌هایی داشت و او هم با ایرج اسکندری و عمویش، عباس اسکندری نزدیک بود و مجموع این مناسبات مورد استفاده برای آمادگی زمینه قوام‌السلطنه بر موفقیت در کارش بود. به هر حال به محض اینکه قوام‌السلطنه علی‌رغم میل باطنی محمدرضاشاه دو مرتبه رأی تمایل نخست‌وزیری را از مجلس گرفت و شاه ناچار [شد] فرمان صدارتش را امضا و ابلاغ نماید...»1 1. ابوالحسن عمیدی‌ نوری،‌ یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار (تحولات نیم‌قرن اخیر تاریخ معاصر ایران از نگاه ابوالحسن عمیدی نوری)،‌ به کوشش: مختاری حدیدی ـ جلال فرهمند،‌ ج 2،‌ تهران،‌ مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران،‌ 1384، صص 220ـ221. در صفحه #اینستاگرام پژوهشکده تاریخ معاصر عضو شده و آن را به دوستان خود نیز معرفی کنید؛ 👇👇👇 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

‍ ✳️ «تختی یک استادیوم ورزشی و یک دبیرستان بزرگ می‌سازد»! #روزشمار #31_مرداد_1343 روزنامه «اطلاعات» در گزارشی نوشت: تختی «رستم» مجسم عصر ما، روی تشک مشغول عرق ریختن و زورآوری بود، او دارد خود را برای یکی از بزرگ‌ترین زورآزمایی‌ها در المپیک 1964 آماده می‌کند و شاید تنها پهلوان کشتی جهان باشد که شانس این را پیدا کرده است که چهار بار در المپیک جهانی شرکت نماید. بنابراین چنین آدم خوش‌شانس چه بسا ممکن است از شانس‌های دیگری مثلا شانس به چنگ آوردن جایزه پانصدهزار تومان اعانه ملی هم نصیبی ببرد. وقتی تمرین قهرمان وزن هفتم جهان تمام شد با مهربانی خاصی که همیشه در حرکاتش و در چهره مردانه‌اش به چشم می‌خورد دستم را فشرد و من بی‌درنگ سؤالم را مطرح کردم. آقای تختی اگر پانصدهزار تومان جایزه ممتاز بلیط‌های اعانه ملی را ببرید چه می‌کنید؟ تختی لحظه‌ای به فکر فرو رفت و من در چهره مردی که قلوب میلیون‌ها هم‌وطنش را با فروتنی و پهلوانی تسخیر کرده است دنبال یک تصمیم می‌گشتم، اما تصمیم گرفتنش هم مثل سگک‌هایی که روی تشک به سرعت از حریف می‌گیرد خیلی زود گرفته شد: «یک دبیرستان مجهز می‌سازم و دلم می‌خواهد برای این دبیرستان یک سالن ورزش احداث کنم که نظیرش در دنیا نباشد. این بزرگ‌ترین هدف من در زندگی است که یک محیط سالم و یک فضای پاک برای تعلیم و تربیت روح و جسم فرزندان کشور ایجاد کنم و ان‌شاءالله اگر شانس با من بود و جایزه پانصدهزار تومانی را بردم حتما این کار را خواهم کرد». وقتی از آقای دکتر عبدالمجید مجیدی، معاون سازمان برنامه و رئیس دفتر بودجه، پرسیدم: آقای دکتر شما که از کارشناسان اقتصادی و مالی مملکت هستید مسلما اهمیت پانصدهزار تومان پول نقد را خوب حس می‌کنید. حالا اگر برنده پانصدهزار تومان شدید با این پول چه می‌کنید؟ دکتر سرش را تکان داد و گفت: بله پانصدهزار تومان پول قابل توجهی است و من تصمیم دارم همه این پول را بدهم و سهام کارخانجات دولتی را بخرم. آقای دکتر مجیدی در توجیه اقدام خود افزود: خرید سهام کارخانجات دولتی چند فایده شخصی و اجتماعی دارد: اول اینکه پول من به جای امن و مطمئنی می‌رود، چون سهام کارخانجات دولتی تضمین شده است و دوم اینکه سود قابل توجهی هم به آن تعلق می‌گیرد. سوم اینکه سبب می‌شود بنیه مالی این کارخانجات تقویت شود، چهارم اینکه وقتی از طرف فردی مانند بنده که خود وارد به امور مالی و اقتصادی مملکت هستم چنین اقدامی صورت گرفت موجب می‌شود سایرین که در مصرف پس‌اندازهای خود تردید دارند سرمایه‌های خود را در راه‌های تولیدی و تقویت صنایع وطن خود مصرف کنند. آقای دکتر مجیدی که سخت تحت تأثیر برنامه عالی اقتصادی خود قرار گرفته بود ادامه داد: بله حتما بلیط می‌خرم و ان‌شاء‌الله وقتی برنده پانصدهزار تومان شدم این برنامه را عملی می‌کنم. اطلاعات، 31 مرداد 1343، صص 13 و 16. در صفحه #اینستاگرام پژوهشکده تاریخ معاصر عضو شده و آن را به دوستان خود نیز معرفی کنید؛ 👇👇👇 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ کودتای 28 مرداد به روایت اسناد لانه جاسوسی؛ اسناد لانه 28 مرداد را چگونه می‌بیند؟ #مقاله #چکیده آمریکا در جریان اختلافات شرکت نفت انگلیس و مخالفان آن، خود را حامی ملی‌گرایان نشان داد، اما این چهره به‌تدریج تغییر کرد و از موضع مخالفت با انگلیس به چهره‌ای موافق تبدیل شد. از این رو بسیاری از چهره‌های ملی‌گرا از جمله رهبر آن دکتر مصدق در اشتباهی سیاسی، آمریکا را حامی خود تلقی کرده و حتی در مواردی تلاش نمودند برای حل مناقشه به آمریکا نزدیک شوند، اما در واقعیت، آمریکا به دنبال نفت و سایر منافع سیاسی و اقتصادی خود بود و مواضع مصدق و حامیانش پیرامون نفت می‌توانست مانع جدی بر سر تحقق این اهداف باشد. بر همین اساس این کشور با تغییر مواضع خود و با حمایت علنی از شاه و انگلیس، به طراحی و اجرای کودتا پرداخت. آمریکا علیرغم نقش مستقیم خود در کودتا همواره مدعی حمایت از مصدق بوده و عنوان می‌نمود نقشی در کودتا نداشته است، اما جدای از اشارات ضمنی برخی از کودتاگران چون روزولت، کشف اسناد لانه جاسوسی بر این ادعا خط بطلان کشیده و نقش آمریکا در کودتا را به خوبی تصدیق می‌نماید. #شرح_عکس دکتر محمد مصدق در دیدار با آورل هریمن، وزیر خارجه آمریکا در تهران (تیر 1330) برای مطالعه متن کامل این مقاله بر روی لینک زیر کلیک کنید؛ https://b2n.ir/759227 در صفحه #اینستاگرام پژوهشکده تاریخ معاصر عضو شده و آن را به دوستان خود نیز معرفی کنید؛ 👇👇👇 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir