📔 #نهضت_امام_خمینی چگونه تداوم یافت (۲۲)
📌سازمان دانشجویان جبهه ملی ایران همواره دفاع از آزادی بیان و عقیده را برای کلیه افراد ملت و اجتماعاتی که برضد ظلم و حق کشی مبارزه میکنند وظیفه خود دانسته و فشارهای وحشیانه و ضدانسانی برکسانی را که در جامعه روحانیت برای آزادی و استقلال کشور مبارزه کنند بشدت محکوم کرده است.
🔸اکنون که پس از مدتها توقیف غیرقانونی دستگاه استبداد ناگزیر برفع بازداشت از روحانی مجاهد مرجع تقلید عالم تشیع حضرت آیتالله العظمی خمینی گردید سازمان دانشجویان این توقیف را به عموم شیعیان مبارز تبریک و تهنیت میگوید و اطمینان دارد که روحانیون علی رغم نیرنگهای دستگاه مستبد فاسد همچنان به مبارزه علیه استعمار و استبداد ادامه خواهند داد.
فروردین ماه ۱۳۴۳
سازمان دانشجویان جبهه ملی ایران
#اسناد_ساواک
🆔 @Bonyadtarikh
📔 #نهضت_امام_خمینی چگونه تداوم یافت (۲۳)
📌ساعت ۱۰ صبح دوشنبه ۴۳/۱/۱۷ محمد خوانساری مدیر دایره کارگزینی فرهنگ قم اظهار میداشت دیروز هنگام ورود آقای خمینی خیابانها و بازار قم چراغانی شد و کلیه علماء بمنزل او رفتهاند و اکنون که از قم میآمدم سیل جمعیت از تهران به طرف قم برای دیدن ایشان روان بود بطوریکه ما از قم تا تهران را چهار ساعته پیمودیم.
#اسناد_ساواک
🆔 @Bonyadtarikh
📔 #نهضت_امام_خمینی چگونه تداوم یافت (۲۴)
📌از ساعت ۱۵۰۰ الی ۱۸۰۰ روز ۴۳/۲/۳ مجلس جشنی بمناسبت آزادی آیتالله خمینی و آیتالله قمی در مسجد حجتیه شاهی باحضور عدهای در حدود پانصد نفر برگزار ابتدا آیاتی چند از کلامالله مجید قرائت و سپس محمد سالکی واعظ بمنبر رفته در مورد اهمیت قرآن و عظمت دین اسلام و مقام روحانیت مخصوصا در دین اسلام صحبت و مجلس در ساعت ۱۸۰۰ بپایان رسید.
#اسناد_ساواک
🆔 @Bonyadtarikh
📌 میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی و جنبش اجتماعی مشروطه
🔷 حرکت مشروطه در ایران واکنشهای متنوعی از سوی اقشار مختلف مردم داشت؛ ابتدا مطالبات حول تأسیس عدالتخانه بود و سپس خواستار مشروطه شدند. علما نقش فعالی در این جریان ایفا کردند و آثار و سخنانی از خود به جا گذاشتند. با این حال برخی از این علما، مانند #آیتالله_میرزا_صادق_مجتهد_تبریزی و رسالههای انتقادی او نسبت به مشروطه، کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند. یکی از مهمترین جدالهای فکری #مشروطه، اختلاف میان مشروطهطلبان و مشروعهخواهان بود که بلافاصله پس از پیروزی مشروطه شکل گرفت. مشروعهخواهان معتقد بودند مشروطه با اسلام و شریعت ناسازگار است و بر لزوم رعایت احکام دینی در قوانین تأکید داشتند. نمایندگان این گروه عمدتاً رهبران دینی و مراجع تقلید بودند.
🔶 میرزا صادق تبریزی علاوه بر مخالفت با مشروطه، در برابر استبداد #قاجار و #پهلوی نیز مقاومت کرد و به این دلیل به قم تبعید شد. #امام_خمینی او را مرجع تأثیرگذار تبریز در عصر پهلوی دانسته و مبارزات او در مقابله با سیاستهای ضد اسلامی #رضاشاه را یادآور شده است. در #نهضت_مشروطه، روحانیان نقش اصلی را در شکلگیری و هدایت نهضت داشتند؛ مردم با همراهی گسترده خود زمینه موفقیت آن را فراهم آوردند؛ روشنفکران غربگرا مشروطه را به سمت غربگرایی سوق دادند و دربار عمدتا برای حفظ منافع خود با مشروطه مخالف بود. در تبریز تمامی این عناصر نقشی ویژه و چشمگیر داشتند.
🔷 علما به دو گروه مشروطهخواه و مشروعهخواه تقسیم شدند. گروه دوم معتقد بود در جامعه اسلامی نیازی به قوانین جدید نیست و باید شریعت ملاک باشد. برخی حتی اصل مشروطیت را رد کردند و برخی دیگر آن را تنها تحت شرایط خاصی که پاسدار شریعت باشد، پذیرفتند. میرزا صادق ابتدا با مشروطهخواهان همکاری داشت اما پس از مدتی به صف مشروعهخواهان پیوست؛ حتی با ارسال تلگرافهایی به شاهان وقت، خواستار لغو مشروطیت شد و مشارکت فعالی در مهاجرت علما (مهاجرت کبری) داشت.
🔶 اعتراضات و مهاجرتهای متوالی علما ناشی از عدم تحقق وعدههای اصلاحاتی و مقاومت درباریان بود. میرزا صادق نیز با حمایت از علمای مهاجر و ارسال تلگراف، مخالفت خود با ظلم و بیعدالتی را اعلام نمود. برخی نوگرایان مذهبی که در آغاز خواهان اصلاحات اسلامی بودند، بعدتر به دلیل ناسازگاری مشروطه با اسلام، آن را نوعی الحاد دانسته و به حمایت از محمدعلی شاه و اتحاد با دربار روی آوردند. میرزا صادق یکی از چهرههای شاخص این جریان بود.
🔷 بسیاری از مخالفان مشروطه آن را معادل نظامهای سیاسی اروپایی میدانستند و به دلیل تفاوتهای بنیادین، آن را برای ایران نامناسب تلقی میکردند. میرزا صادق نیز با رشد تضاد میان مشروطه و اسلام، آثار انتقادی متعددی در این زمینه نوشت و از مخالفان سرسخت این رویکرد بود. تلاشهای متفکران مخالف مشروطه، مانند دو رساله انتقادی میرزا صادق، به گسترش بحثهای ایدئولوژیک و نگارش آثاری در رد و نقد مشروطه انجامید. او نیز پس از پی بردن به ناسازگاری قطعی مشروطه با شریعت، بر ضرورت مرزبندی آن با حکومت اسلامی تأکید کرد و مشروطه مشروعه را نیز ناکام دانست.
🖇 متن کامل را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید
#فصلنامه_۱۵_خرداد #دکتر_معصومه_قرهداغی #غلامرضا_دوستزاده #امام_خمینی #آیتالله_میرزا_صادق_مجتهد_تبریزی #میرزا_صادق_آقا_مجتهد_تبریزی #مشروعهخواهان #مشروطهطلبان #جنبش_اجتماعی #مشروطه #قاجار #پهلوی #رضاشاه #نهضت_مشروطه
🆔 @Bonyadtarikh
67-68.pdf
حجم:
6.39M
📙اسنادی از واقعه کشف حجاب
📌به مناسبت ٢١ تیر ماه سالروز قیام مسجد گوهرشاد در اعتراض به کشف حجاب
🔹واقعه کشف حجاب در دوران پهلوی را باید تلخ ترین و شقی ترین اقدام رژیم پهلوی در تجاوز به حقوق و آزادی های ملت ایران، به خصوص زنان کشــور دانست. به رغم این که بیش از ۸۸ سال از این واقعه خیانت بار و پلید در حکومت رضاخان گذشته است، هنوز زوایای پنهان و ناگفته های زیادی پیرامون آن وجود دارد. یکی از عمده ترین دلایل پنهان ماندن این واقعه دردناک، که آثار خیانت بار آن هنوز بر روح و روان جامعه چنگال میکشــد، سیطره مطلق مورخان استبدادپرست، فرهنگ ستیز و دین گریز تا قبل از انقلاب اسلامی، بر تعلیم و تربیت و تمام ارکان فرهنگی جامعه بود.
◀ادامه مطلب و مشاهده اسناد در فایل pdf
📚فصلنامه پانزده خرداد شماره ۶۸-۶۷
🆔 @Bonyadtarikh
نقش مخرب علیاصغر حکمت در کشف حجاب
🔻به مناسبت سالگرد فاجعه گوهرشاد و روز حجاب و عفاف
🔹با روی کار آمدن #فروغی به جای #مخبرالسلطنه از 21 شهریور1312 سیاستهای تجددگرایانه با سهولت بیشتری دنبال شد. نه ماه بعد از آن سفر رضاخان به ترکیه صورت گرفت.
رضاشاه در ادامه از علیاصغر حکمت، وزیر معارف، میخواهد که اقداماتی در زمینه کشف حجاب انجام دهد:
🔸سابقا به کفیل معارف دستور دادم برای رفع رو پوشیدن زنان اقدام نماید. اما او نخواست یا نتوانست و کاری نکرد. حالا باید شما در این کار با کمال متانت و حسن تدبیر اقدام کنید که این رسم دیرین، که برخلاف تمدن است، از میان برداشته شود.
🔹حکمت در اردیبهشت 1314 تعدادی از بانوان تحصیلکرده را گرد هم آورد و با تشکیل « #کانون_بانوان » قدم دیگری در اجرای کشف حجاب برداشته شد. در جلسات آن کانون که اغلب با حضور #شمس و #اشرف_پهلوی تشکیل میشد مشکلات مربوط به عدم پذیرش ترک حجاب از سوی جامعه مورد بررسی قرار گرفت.
بدرالملوک بامداد یکی از اعضای کانون بانوان در کتاب خود مینویسد:
🔸در 22اردیبهشت1314 به اشاره اعلیحضرت رضاشاه کبیر و با دعوت وزیر معارف وقت آقای علیاصغر حکمت، عدهای از زنان فرهنگی انتخاب و به محل دارالمعلمات در کوچه #ظهیرالاسلام دعوت شده به آنها گفته شد که مأموریت دارند تا جمعیتی تشکیل بدهند و اساسنامه آن را به وزیر معارف برسانند و با حمایت دولت پیشقدم نهضت آزادی زنان ایران باشند. این جمعیت در جلسات بعد نام «کانون بانوان» را برای خود اختیار کرد.
🔹برنامههای علیاصغر حکمت، وزیر معارف دوران رضاشاه، از مخربترین برنامهها در راه اسلامستیزی بود. وی طرحهایی که شامل برپایی جشن در مدارس دخترانه و ایراد سخنرانی در آن جشن ها، حضور وزرا و مقامات در مجالسی با شرکت بانوان در شهرستانها، تأسیس کانون بانوان و فعالیت زنان تحصیلکرده در آن کانونها و مختلط نمودن مدارس ابتدایی بود، پس از موافقت رضاشاه به اجرا درآورد.(مقاله کشف حجاب تمدن بیگانه یا اسلامستیزی شاهانه، فصلنامه تخصصی 15خرداد، ش14 صص230-229)
🆔 @Bonyadtarikh
📔 #نهضت_امام_خمینی چگونه تداوم یافت (۲۵)
🔸طبق اطلاع واصله از صبح روز 43/1/28 عده ای در حدود 2000 نفر از شهرستانهای جهت دیدار آقای خمینی به قم عزیمت کرده اند. آیت اله خمینی به نمایندگان معمم مشهد گفته است سعی کنید اعیاد با شکوه هرچه تمامتر برگذار شود و مساجد همیشه پر باشد.
🔸در بین جمعیت عده ای دانشجو بودهاند که یکی از آنها قصد داشته خطابهای ایراد نماید ولی بعلت بدی هوا میسر نشده و بین حضار عدهای کارمند دولت وعدهای زن در اطاق جداگانه برای دیدار آیت اله حاضر شده اند.
🔸طبق اطلاع موضوع جمع آوری پول بحساب آیت اله در قم صحت دارد
#اسناد_ساواک
🆔 @Bonyadtarikh
📌 فراماسوی بیداری ایرانی – اسلامی
🔷 استبداد قانونیشده، عنوانی است که میتوان به #نظام_مشروطه_سلطنتی داد. این نظام ساختار سیاسی و اجتماعی ایران را دگرگون ساخت و مهمترین تحول آن، تبدیل استبداد کلاسیک قاجاری به استبداد مدرن سلطنتی بود. تا پیش از #نهضت_مشروطه، سلطنت و خانواده سلطنتی ماهیت قانونی یا شرعی نداشتند و جابهجایی قدرت به سنتهای ایلات وابسته بود اما با مشروطه، سلطنت به شکلی دائمی و قانونی درآمد.
🔶 قانون اساسی مشروطه سلطنت را در یک خانواده و ایل تثبیت کرد و بدینترتیب استبداد به شکل قانونی دوام یافت. این استبداد قانونیشده، سلطنت را ابتدا در خاندان #قاجار و سپس #پهلوی رسمیت بخشید، و منورالفکران نام این کار غیرعقلانی را تجدد گذاشتند. مصادره انقلاب عدالتخواهانه ملت موجب شد ساختار پوسیده استبداد پادشاهی مدرن و قانونی جلوه کند.
🔷 استبداد مدرن با استبداد کلاسیک تفاوتهای ساختاری و سازمانی زیادی دارد. تا این تفاوتها به درستی فهم نشود، دلایل صدور فتوای حرمت حکومت سلطنتی مشروطه توسط برخی مخالفان قابل درک نیست. استبداد مدرن پیچیدهتر، سازمانیافتهتر و در عمق زندگی مردم نفوذ بیشتری داشت.
🔶 واژه استبداد قانونیشده، نشاندهنده واقعیتهایی است که علوم سیاسی ایران هنوز درباره آن پاسخ دقیق و روشنی ندارد. هرچند این نظریه ساختار سیاسی و اجتماعی را هدایت کرد، باید قربانیان آن نسبت به متفکرانی که بنای چنین سیستمی را گذاشتند، اعلام جرم کنند.
🔷 #امام_خمینی در خط مقدم مقابله با این جریان، هشدارهای استراتژیکی دقیقی به ملت ایران داد. ایشان در تاریخ ۱۳۶۰/۱۰/۷ در پیامی که به مناسبت بازگشایی مراکز تربیت معلم صادر شد، فرموده:
«ما از شر #رضاخان و #محمدرضا خلاص شدیم، لکن از شر تربیتیافتگان غرب و شرق به این زودیها نجات نخواهیم یافت. اینان برپادارندگان سلطه ابرقدرتها هستند و سرسپردگانی هستند که با هیچ منطقی خلع سلاح نمیشوند. و هماکنون با تمام ورشکستگیها دست از توطئه علیه جمهوری اسلامی و شکستن این سد عظیم الهی برنمیدارند.»
🔶 هرچند بعد از انقلاب اسلامی، حکومت چنین رژیمی پایان یافت اما سادهلوحانه است اگر تصور شود امکان بازگشت حامیان فکری و ایدئولوژیک آن و شکلگیریشان در قالبهایی چون دموکراسیخواهی یا ملی–مذهبی ممکن نیست. استبداد قانونیشده یا «دیکتاتوری منور» هنوز به عنوان زیربنای تاریخی سیاست ایران نقش تعیینکننده دارد.
🔷 در عصر انقلاب اسلامی، این نظریه همچنان بر رفتار فرهنگی و اجتماعی جریانهای روشنفکری غربگرا سایه افکنده و اغلب آرمانهای دیگر با توجه به آن تفسیر و سنجیده میشوند. مدعای تجدد در ایران، به جای حل عقبماندگی، وابستگی و تداوم استبداد را افزایش داد.
🔶 روشنفکران و نخبگان نتوانستند نقاب شرایط جدید را از چهره استبداد مدرن کنار بزنند، بلکه بسیاری از آنان خود به پیادهنظام نظریه دیکتاتوری منور بدل شدند و مقدمات استمرار بحرانهای جدید را فراهم کردند. اجرای اصلاحات صوری، سرکوب و بیتوجهی به دغدغههای ملی و اخلاقی، سیاستهای ضد فرهنگی رضاخان و ...، همگی از همین ریشه سرچشمه میگرفت و شناخت این نظام راه فهم ریشههای انقلاب اسلامی را فراهم میکند.
🔷 بازگشت روشنفکری غربگرا به الگوهای ارتجاعی دوره قاجار و پهلوی امری تاریخی است؛ امروز نیز شاهد شکلهای جدید این بازتولید هستیم و اگر تهدیدات این تفکر بدرستی شناخته نشوند، زمینه بازگشت همان استبداد مدرن دوباره در جامعه فراهم خواهد شد.
🖇 متن کامل را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید
#فصلنامه_۱۵_خرداد #دکتر_مظفر_نامدار #امام_خمینی #نظام_مشروطه_سلطنتی #نهضت_مشروطه #رضاخان #قاجار #محمدرضا #پهلوی #استبداد_قانونیشده #استبداد_کلاسیک #استبداد_نوین #بیداری_اسلامی #دیکتاتوری_منور #روشنفکری
🆔 @Bonyadtarikh
📔 #نهضت_امام_خمینی چگونه تداوم یافت (۲۶)
📌جلو کوچه منزل خمینی در قم شعاری بشرح زیر روی پارچه نوشته شده و عین همین شعار در خیابان ارم هم دیده شده است (ورود حضرت آیتاله خمینی مرجع تقلید شیعیان را بقم تبریک میگوئیم) (از طرف اهالی تهران).
#اسناد_ساواک
🆔 @Bonyadtarikh
📔 #نهضت_امام_خمینی چگونه تداوم یافت (۲۷)
🔻روز ۴۳/۱/۲۰ که برابر دعوتنامه پیوست وسیله آقای عطااله انصاری امام جماعت مدرسه عبدالهخان دعوت بعمل آمده بود که در مدرسه فوق مراسم جشن بمناسبت آزادی خمینی برگزار شود و این مراسم تشکیل نشد چند نفر از دانش آموزان دبستان اشعار مشروحه زیر را در کاغذهای خشتی دفاتر دبستانی که قبلاً نوشته بودند بچراغهای پایه بلند جلو مسجد تا ۴سوق کوچک نصب کردند.
🔹هرگز دل من زخصم در بیم نشد
🔸در بیم رضا جهان دیهیم نشد
🔹ایجان بفدای آنکه پیش دشمن
🔸تسلیم نمود جان و تسلیم نشد
🔻ضمناً کریم حاجیان تاجر بازار کیسه بزرگی از بستههای ۱۰۰ گرمی نقل بدرب مدرسه حاج عبدالهخان آورد تا بمجرد یکه کسی بخواهد وارد مدرسه شود باو بدهد ولی چون مجلس برگزار نشد غیرمستقیم بستههای نقل را بین کسبه تقسیم نمود.
#اسناد_ساواک
🆔 @Bonyadtarikh
📌 نخستین جرقه انقلاب در دهه پنجاه و نقدی بر تحلیل یرواند آبراهامیان
🔷 در بررسی تاریخ #انقلاب_اسلامی، روایتهای مختلف و گاهی متناقضی درباره نقطه آغاز و جرقه اولیه آن مطرح شده است. برداشتها و تعابیر از وقایع پیش از انقلاب، همواره دستاویزی برای شکلدهی نگاههای گوناگون به سیر منحنی انقلاب بودهاند. بعضی نگاهها، گفتارها و جلسات روشنفکری را به عنوان مبدأ میشناسند و برخی دیگر بر نقطهعطفهایی همچون قیامهای مردمی تأکید میکنند.
🔶 در این میان، تحلیل یرواند آبراهامیان در کتاب «ایران بین دو انقلاب» نقش مهمی دارد. او نخستین جرقه #انقلاب_اسلامی را نه در #قیام_۹_دی_قم، بلکه در برگزاری سلسله شبهای شعر و رخدادهای دانشگاه صنعتی شریف میبیند. به اعتقاد او، فضای باز سیاسی نیمه دوم دهه پنجاه و فعالیتهای روشنفکران مخالف شاه، موتور محرکه اصلی تحولات انقلابی بود و اعتراض مستقیم خیابانی، واکنشی بعدی به این فضای فرهنگی محسوب میشد.
🔷 این دیدگاه، با استقبال برخی روشنفکران و نویسندگان داخلی نیز مواجه شده است. طبق این روایت، عاملی چون درگذشت حاج آقا مصطفی خمینی و روشن شدن نام #امام_خمینی برای جامعه، اهمیت خود را از دست داده و همهچیز به تلاش گروههای فرهنگی و روشنفکری فروکاسته میشود. حتی برخی منابع کلیدی در کشور نیز، با تأثیر گرفتن از این تحلیل، نقطه آغاز تحولات را صرفاً به فضا و جلسات روشنفکری نسبت دادهاند.
🔶 اما مستندات دیگر تاریخی، روایت متفاوتی ارائه میدهند. بسیار پیش از آنکه جلسات شب شعر یا فعالیتهای دانشجویی جدیتر شود، مبارزه ملت ایران با #رژیم_پهلوی بر محوریت چهرههای مذهبی و نقشآفرینی مستقیم مردم شکل گرفته بود. جنبشهایی چون قیام ۱۵ خرداد و حوادثی مانند شهادت حاج آقا مصطفی خمینی، انگیزه و حرکتی نو به اعتراضات مردمی دادند. تظاهرات مردم قم پس از انتشار مقاله توهینآمیز درباره امام خمینی در دی ۱۳۵۶، جرقهای شد که موجی از قیامهای پیدرپی در شهرهای مختلف ایجاد کرد و ورق تاریخ را برای همیشه برگرداند.
🔷 ادعای آغاز انقلاب با جلسات شعر و اعتراضات فرهنگی، متکی بر اطلاعاتی ناقص و برداشتهایی سطحی از فضای جامعه آن زمان است. بسیاری از این گردهماییهای هنری و فرهنگی، توسط گروههای کوچکی با دیدگاههای خاص برگزار میشدند و گستردگی و تاثیر اجتماعی لازم برای چنین تاثیرگذاری تعیینکنندهای نداشتند. حتی خود اسناد تاریخی هم نشان میدهند که مخالفان اصلی رژیم تا پیش از اواخر سال ۵۶، ظرفیت تبدیل اعتراضات تئوریک و فرهنگی به حرکت خیابانی گسترده را نداشتند.
🔶 از سوی دیگر، سیر رخدادها نشان میدهد که این قیام مردمی بود که موتور تحولات را روشن کرد، نه صرفاً موج فعالیتهای روشنفکری یا فضای باز سیاسی شاه. #قیام_۹_دی_قم، با برخورد مأموران با مردم و جانباختن جمعی از معترضان، نقشی کلیدی در بسیج مردم علیه نظام #پهلوی داشت. زنجیره چهلمها و مراسمی که پس از این واقعه در سراسر کشور برگزار شد، جو جامعه را به سمت اعتراض گسترده سوق داد.
🔷 در مجموع، تقلیل جرقه اصلی انقلاب به فعالیتهای محدود گروههای هنری و روشنفکری، نادیده گرفتن ریشههای عمیق اجتماعی، سیاسی و مذهبی انقلاب ایران است. این روایت نه تنها با مستندات تاریخی همخوانی ندارد، بلکه حقایق مهمی درباره رهبری امام خمینی، باورهای مذهبی مردم و نقشآفرینی تودهها را پنهان میکند. تاریخ واقعی انقلاب اسلامی، داستانی از حضور پررنگ مردم، فریادهای عدالتخواهانه، و پایداری در برابر ظلم است؛ مسیری که با هر قیام، هر چهلم و هر اعتراض، فصل به فصل آن توسط خود مردم ایران نوشته شد.
🖇 متن کامل را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید
#فصلنامه_۱۵_خرداد #جرقه_انقلاب_اسلامی #انقلاب_اسلامی #نقد_یرواند_آبراهامیان #قیام_۹_دی_قم #قم #تحریف_تاریخ_انقلاب #نقش_روشنفکران #مبارزات_مردمی #رهبری_امام_خمینی
🆔 @Bonyadtarikh
📌 نقش انگلستان در فرقهسازیهای معاصر ایران
🔷 در طول تاریخ معاصر، ایران همواره عرصه رقابت و دخالت قدرتهای خارجی، به ویژه #انگلستان بوده است. موقعیت استراتژیک کشور و منابع کلان نفتی باعث شده منافع حیاتی انگلستان با تحولات ایران گره بخورد. انگلیسیها از اواخر #قاجار تا پایان #پهلوی دوم همواره در پی یافتن راههایی برای حفظ جایگاه و منافعشان بودهاند. یکی از مهمترین روشهایی که برای کنترل اوضاع داخلی ایران در پیش گرفته شد، ایجاد فرقهها و گروههای مذهبی-سیاسی با هدف تفرقه افکنی، تضعیف همبستگی ملی و انحراف افکار عمومی از موضوعات کلیدی بود.
🔶 پس از پایان دیکتاتوری #رضاشاه و آغاز دوران بحران و ناامنی سیاسی در دهه بیست، زمینه برای نفوذ بیشتر انگلیس فراهم شد. با افزایش میل مردم به استقلال و رشد جنبشهایی مثل #ملی_شدن_نفت، انگلیسیها استفاده از حربههای قدیمی استعمار را در دستور کار قرار دادند. یکی از برجستهترین این حربهها، سیاست «#فرقهسازی» بود، به گونهای که با پرورش رهبران مذهبی یا به ظاهر مذهبی و حمایت از آنها، گروههایی در مناطق حساس کشور ایجاد شد تا مردم را مشغول مسائل حاشیهای و درونی کنند و بدین طریق از #نهضتهای_ملی غافل شوند.
🔷 نمونه بارز این سیاست، ایجاد فرقه «#طلوعیان» در مناطق لرنشین جنوب غرب ایران بود. این فرقه با چهرهای مذهبی و مناسکی عجیب، به رهبری شخصی به نام مستر جیکاک، افسر اطلاعاتی شرکت نفت انگلیس، پایهگذاری شد. او با تسلط به فرهنگ و باورهای محلی و جا زدن خود به عنوان یک زاهد و عارف، به مرور اعتماد مردم را جلب کرد. جیکاک با راه اندازی فرقهی طلوعیان، تلاش کرد تا مقاومت و اعتراض مردم نسبت به امتیازهای نفتی انگلستان و ملی شدن نفت را تضعیف کند. مناسک خاص، ترویج خرافات، محدودکردن روابط اجتماعی و القای تقدیرگرایی، از شیوههای او برای کنترل فکری و اجتماعی پیروان فرقه بود.
🔶 فرقه طلوعیان با حمایت ضمنی دستگاههای اداری و امنیتی انگلیس و بهرهگیری از فضای ناامن دوران قاجار و اوایل پهلوی، توانست دامنه نفوذ خود را در مناطق بختیاری و بین عشایر گسترش دهد. فعالیت این گروه باعث شد بخش بزرگی از پویایی اجتماعی و همبستگی مردم این مناطق، در مسیر اهداف استعماری هدایت شود و انرژی اعتراض به چالشهای درونی و مذهبی معطوف گردد. همزمان با این فرایند، موقعیت شغلی و منافع اقتصادی افراد وابسته به فرقه تقویت شد؛ اما در عمل محرومیت ملی و منطقهای را تعمیق بخشید.
🔷 سیاستهای فرقهسازی انگلستان صرفاً به گروه طلوعیان محدود نبود، بلکه نمونههای مشابهی در دیگر نقاط کشور نیز دیده میشود. هدف نهایی این اقدامات، جلوگیری از #انسجام_ملی و شکلگیری جنبشهای مردمی مستقل بود. استعمارگران با پرداختن به شکافهای قومی، منطقهای و مذهبی و برجستهکردن اختلافات، همواره سعی کردهاند تا ایران را کشوری تکهتکه و بیثبات نگه دارند.
🔶 این روایت تاریخی بار دیگر نشان میدهد که توجه و آگاهی جامعه نسبت به سیاستهای تفرقهانگیز و فرقهساز، همچنان یک ضرورت پیش روی جامعه ایران است. شناخت تجربههای گذشته، بالا بردن آگاهی و حساسیت فرهنگی و تاریخی، ابزار مهمی برای ناکام گذاشتن برنامههای مشابه در عصر امروز محسوب میشود. مردمی که سرگذشت خویش را بدانند، بهتر میتوانند در مقابل تکرار چنین سناریوهایی مقاومت کنند و به سوی همبستگی و پیشرفت گام بردارند.
🖇 متن کامل را در وبسایت رسمی بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی مطالعه فرمائید
#فصلنامه_۱۵_خرداد #پیمان_محمودی #فرقهسازی #انگلستان #قوم_بختیاری #طلوعیان #انگلستان #قاجار #پهلوی #رضاشاه #ملی_شدن_نفت #نهضتهای_ملی #انسجام_ملی
🆔 @Bonyadtarikh